Trump'ı anlama kılavuzu - 2025/09
Trump'ın Silikon Vadisi Ağaları, Trump'ın İş bitirme sanatı, Avrupa'da Savunma Harcamaları, Çin Teknoloji Fonu
Global İşler+ No.197 — 2025/09
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Son bir haftada aramıza katılan 16 okurumuza hoşgeldiniz diyoruz! Böylece her hafta 9824 okurumuzla buluşuyoruz.
Amerikan Devlet Başkanı Donald Trump’ın yaptığı birçok şeyin aslında şaşırtıcı olmadığını, özellikle iş dünyası başta olmak üzere, karar alıcıların boş vermişliği nedeniyle sürpriz gibi geldiğini daha önce söylemiştim. Söz verdiğim üzere, Trump ve çevresini anlamaya yönelik birkaç içerik hazırladım. Bu haftaki köşe yazım ve sonraki podcast bölümünün teması bu. Sonra Avrupa’nın silahlanma programının teknolojiyle ilişikisine ve Çin’de açıklanan tarihi devasa ekonomik paketin teknoloji sektörünü nasıl değiştireceğine bakacağız. Böylece, bu sayımızdaki dünya turumuz sona erecek.
Trump ve entelektüel kırılganlığın bedeli
🖊 Global İşler Köşesi
Kaliforniya’daki Silikon Vadisi’ne adını veren bir zamanlar kamu fonlarıyla askeri amaçlarla geliştirilen silikon çipleri. İnternet, GPS, Apple’ın Siri’si gibi daha birçok teknolojinin geçmişi de yine bu asker-sivil savunma sanayii işbirliğine dayanıyor.
Ancak, 2000’lerin başından beri Silikon Vadisi’nin ana odağı popüler kültürün ve toplumun tüketimine uygun ürünler üretmek. Bu ürünlerin de Silikon Vadisi’ndeki şirketlere trilyonlarca dolar kazandırdığı ortada.
Palantir’in CEO’su Alexander Karp’a göre Silikon Vadisi’nde insanlığa hizmet edecek teknolojiler adı altında ancak fotoğraf ve video paylaşım uygulamalarının geliştirilmesinin temel nedeni ise son dönemde giderek kurumsallaşan “entelektüel kırılganlık” (intellectual fragility).
Karp tarafından ortaya atılan bu kavram, kurumlarının geleceği üzerinde söz sahibi olan yöneticilerin ideolojik olarak pozisyon almaktan, entelektüel tartışmalara girmekten, sözleriyle başkalarını “rahatsız etmekten” kaçınmalarını ifade ediyor.
Ama Donald Trump’ın temsil ettiği koalisyona baktığımızda Silikon Vadisi’nden yeni başkanı destekleyen isimlerin bu tarz apolitik tutumlara karşı bir tutum takındığı görülüyor. Hatta giderek Silikon Vadisi’ndeki geleneksel liberal tutumun tersine artan oranda muhafazakâr eğilimler sergiliyorlar.
Silikon Vadisi’nin bu ideolojik yöneliminde etkili olan akım ise Kudüs’te yaşayan akademisyen ve düşünür Yoram Hazony tarafından ortaya atılan ulusal muhafazakârlık (national conservatism).
Elon Musk’ın daha fazla görünür hale geldiği ve Silikon Vadisi ağalarının ağırlığının giderek artığı ikinci Trump döneminde koalisyonunun bir başka önemli unsuru ise iktisadi milliyetçi/popülist grup. İki grubun önümüzdeki dönemde karşı karşıya gelme ihtimali giderek artıyor.
Öte yandan bu iki grubun ABD’nin Avrupalı müttefikleriyle ilişkilerine de olumlu katkı sunduğunu söylemek güç.
Batı ittifakı içindeki geleneksel ilişkiler Ukrayna gibi jeopolitik krizler üzerinden test edilirken Türkiye için ise önemli fırsatlar da ortaya çıkıyor. Eğer bu fırsatları ve ABD’deki Trump Koalisyonu içerisindeki unsurların ideolojik eğilimlerini merak ediyorsanız bu hafta Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemi okuyabilirsiniz.
Zuck, Thiel ve Musk: Silikon Vadisi ile Siyasetin Dansı, 17 Ocak 2025
Peter Thiel Facebook’tan neden istifa etti?, 18 Şubat 2022.
Trump: İş bitirme sanatı
🎤 Global İşler Podcast
Dünya, siyasette bildiğimiz bütün normları gözü kara biçimde yıkan Donald Trump’ı konuşuyor. Daha önce Trump’ın 1987 yılında yazdığı “The Art of the Deal” kitabından bahsetmiştim. Global İşler Podcast’ın bu bölümünde ise Donald Trump’ın kişiliği ve siyasi stratejilerini konuştum.
Avrupa savunma harcamalarını gözden geçiriyor
📥 Haftanın Dosyası
Mart ayı başında Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB’nin 800 milyar avroluk “ReArm Europe Plan” adını verdiği yeni bir paket üzerinde çalıştığını duyurdu. Savaşta olan Rusya’nın 2025 yılı için ayırdığı savunma bütçesinin $145 milyar dolara denk olduğu düşünüldüğünde Avrupa oldukça büyük bir sıçrama planlıyor.
Daha önce bültenimizde tartıştığımız üzere Avrupa’da güvenlik endişeleri giderek yükseliyor. Trump yönetiminin göreve gelmesinin ardından Avrupa güvenliği hakkında verdiği mesajlar ve Rusya ile yakınlaşması Avrupa’nın yeni yaklaşımında etkili.
Savunma için büyük kaynaklar ayırmaya karar veren AB’nin nasıl bir strateji izlemesi gerektiğini geçtiğimiz hafta “Europe’s defense spending should focus on innovation” başlığı ile tech.eu için ele aldım. Bir yönüyle “Avrupa savunmada uyanıyor mu? Münih’ten Paris’e alarm zilleri” başlıklı değerlendirmemin devamı olan bu yazıda Avrupa’nın inovasyon odaklı bir strateji benisemesinin yanı sıra şu üç adımı atması gerektiğini tartıştım:
Savunma sanayiinde spesifik ihtiyaca dönük özel dizayn edilmiş ama yıllar alan proje temelli bir yaklaşım yerine ürün temelli bir yaklaşım benimsenerek ihtiyaçların karşılanması. (Bkz. Opening up Military Innovation: Causal Effects of Reforms to U.S. Defense Research)
McKinsey merkeziyetçi satın alma modellerinin askeri ihtiyaçların karşılanmasında standardizasyona hizmet ettiğini ve maliyet etkin olduğunu savunsa da belli ölçekte ademi merkeziyetçi satın alma modellerinin geliştirilmesi.
Kamuya ait girişim sermayelerinin savunma sanayiinde daha fazla rol alması. (Bkz. NATO İnovasyon Fonu).
Değerli dostum Can Kasapoğlu, 2023 yılında Hudson Institute için kaleme aldığı değerlendirmede Ukrayna Savaşı’na bakarak önemli çıkarımlarda bulunmuştu:
Coğrafya, siper savaşı, topçu kuvvetlerin önemi gibi askeri anlamda 20. yüzyılda dikkate alınması gereken parametreler savaş alanında hâlâ geçerli.
Yenilikçi teknolojiler askeri operasyoların niteliğini değiştiriyor. Taşınabilir hava savunma sistemleri (MANPADs), GPS destekli sistemler ve İHA’lar bu anlamda güzel örnekler.
Çin teknoloji kışını bitiriyor: Dev fonla bahar müjdesi
✏️ Webrazzi Köşesi
Bu hafta sona eren Çin Parlamentosu toplantısından önce herkes Çin Komünist Partisi’nden ülkenin dört bir yanında boş kalan veya tamamlanamayan inşaatları kurtarmasını bekliyordu. Ancak, açıklanan paket, teknoloji sektörünün yüzünü güldürecek nitelikte.
Paketin odağı inşaat değil “yeni kaliteli üretim güçleri”.
Çin, yapay zekâ, kuantum bilgisayar, yeşil teknolojiler gibi yüksek teknoloji alanlarına milyarlarca dolar akıtacak.
Paketin ilk hedefi tüketimi artırmak. Özellikle de teknoloji tüketiminin artırılması hedefleniyor.
Bence teknoloji açısından bu paketteki esas büyük olay, teknoloji yatırımları için 138 milyar dolarlık bir girişim sermayesi fonu kurulması.
Çin teknoloji konusunda sadece muazzam kaynaklar ayırmakla da yetinmiyor.
Aynı zamanda Pekin, iş dünyası ile arasındaki buzları eritmeye başladı. Xi Jinping’in teknoloji sektörünün liderlerini başkentteki “Halkın Büyük Salonu” binasına davet etmesi de Çin’deki tavır değişikliğinin önemli bir göstergesi. Aralarında Jack Ma’nın da olduğu teknoloji girişimcileri devlet başkanıyla samimi fotoğraflar verdiler.
Bir zamanlar, Alibaba’nın kurucusu Jack Ma’nın Tokyo’da resim yaptığı söyleniyordu. Zira 2021’de yaptığı bir konuşmada Çin’deki regülatörlerin eleştirdikten sonra işler Jack için pek de iyi gitmemişti.
Foreign Policy’nin iddiasına göre, 2021’den sonra Çin’in devreye aldığı düzenlemeler ve şirketler üzerinde kurduğu baskının Çin ekonomisine zararı 1.1 trilyon dolar.
MIT Technology Review’e konuşan Hong Kong’dan hukuk profesörü Huyue Zhang, sektörde sürekli gündeme gelen regülasyon çabalarının yatırımcıların algısını olumsuz yönde etkilediğine dikkat çekiyor.
Eğer siz de Çin’deki bu tavır değişikliğini ve Çin’in teknoloji stratejisini merak ediyorsanız bu hafta Webrazzi’de bu hafta “Çin teknoloji kışını bitiriyor: Dev fonla bahar müjdesi” başlığı ile yayımlanan yazıma göz atabilirsiniz.
AB, Çin karşısında batarken biz nerede durmalıyız?, 7 Şubat 2025.
Halkın ChatGPT’si DeepSeek, 31 Ocak 2025.
Bitirirken…
📢 Bu arada sevgili dostum Can Selçuki’nin yönetici direktörlüğünü yaptığı İstanbul Ekonomi Araştırma tarafından hazırlanan ve bu aydan itibaren okuyucu ile buluşmaya başlayacak olan Susam Bülten’i sizlerle paylaşmak isterim.
Her hafta düzenli olarak yayımlanacak olan Susam Bülten’de lahmacun fiyatlarının il il enflasyon karşısındaki seyrinden meclis puan tablolarına (vekillerin performansına dair kapsamlı istatistiklere), dizilerde ve tartışma programlarında (görüntü işleme yöntemleriyle elde ettiğimiz verilerle) ne gördüğümüze, sokaklardaki hurda/eskici hikâyelerine kadar geniş bir yelpazede veriler ve analizler bulacaksınız. İlgilisine duyurulur ☺️
Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🎧 Global İşler+ Podcast: Apple, Spotify
🎙️ 4x4 Podcast: Spotify