Global İşler+ 2024/20
🌐 Global Girişimcilik, 🇰🇷 Seul Yapay Zekâ Zirvesi, 🛜 Rekabetçi & Güvenilir İnternet, 📈 Singapur & BAE Nasıl Kalkındı?
No.168 — 2024/20
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Son bir haftada aramıza katılan 13 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Sina Afra ile global girişimcilik - Bölüm 1
🎤 Global İşler Podcast
Değerli dostum ve GİRVAK’ın (Türkiye Girişimcilik Vakfı) Yönetim Kurulu Başkanı, bir zamanların efsane e-ticaret işi Markafoni’nin ve şimdi Tiko’nun kurucusu Sina Afra ile yaptığımız sohbeti iki bölüm halinde yayınlıyoruz.
Sohbetimizin ilk bölümünde neler mi var?
Sina’nın ve Türkiye’nin en büyük e-ticaret başarılarından Markafoni’nin hikâyesi
Markafoni Türkiye’den sonra neden Avustralya’ya açıldı?
Markafoni, Kore’de ne umdu, ne buldu?
Başarılı girişimci kimdir? Yatırım alan mı, çıkış yapan mı? Yoksa?
Seul Yapay Zekâ Zirvesi - Regülasyon konusu şirketlere bırakılmalı mı?
🗞️ Haftanın Haberi
Kasım ayında bültenimizde İngilitere’de düzenlenen Yapay Zekâ Güvenlik Zirvesi (AI Safety Summit) hakkında bilgi vermiştik. Zirveye Avrupa Birliği’nden ve 28 ülkeden üst düzey yetkililer ile uluslararası teknoloji şirketlerinin temsilcileri katılmıştı.
Bu zirvenin devamı niteliğinde olan ikinci toplantı, AI Seoul Summit, geçen hafta 21-22 Mayıs tarihlerinde Güney Kore’nin başkenti Seul’de gerçekleştirildi.
Toplantıdan 3 önemli belge çıktı:
Seul Deklarasyonu (Seoul Declaration): ABD, İngiltere, Güney Kore ve Singapur’un aralarında olduğu 10 ülke ve Avrupa Birliği, risk temelli bir yaklaşımla, bir yönetişim anlayışının geliştirilmesine dönük irade beyanında bulundu. Aynı zamanda toplantıda ABD ve İngilitere’nin yanı sıra Japonya, Güney Kore, Kanada ve AB yapay zekâ güvenliği alanında çalışacak enstitüler kurmayı taahhüt etti.
Bu enstitüler arasında ise yakın bir işbirliği gerçekleştirilmesi hedefleniyor.
Bu arada, ABD’deki ensititüsünün yönetim kuruluna bu işi yapan şirketlerin yöneticilerinin konacağına dair haberler tepki yarattı. Kimi kimden koruyacağız?
Öncü Yapay Zekâ Güvenlik Taahhütleri (Frontier AI Safety Commitments): Google, Amazon, Microsoft, META ve OpenAI’ın da aralarında olduğu 16 büyük teknoloji şirketi bu metnin altına imza koydu. Bu şirketler, güvenli (safe) ve güvenilir (trustworthy) bir yapay zekâ teknolojisi için risk yönetimi, hesap verebilirlik ve şeffaklık konularında gönüllü olarak bazı taahhütlerde bulundular.
Seul Bakanlar Açıklaması (Seoul Ministerial Statement): Aralarında Türkiye’nin de olduğu 27 ülkeden toplantıya katılan bakanlar, öncelikli olarak belirledikleri güvenlik (safety), kapsayıcılık (inclusivity), inovasyon (innovation) başlıkları altında iş birliğine gitmeyi ve bazı adımlar almayı taahhüt etti.
Bunlardan biri de yapay öncü zekâ teknolojisini geliştirirken risk eşiklerinin tanımlanması.
Bu konuda ilk ara rapor da zirve öncesi bağımsız bir komite tarafından yayımlandı.
Çin, bakanlar seviyesinde düzenlenen toplantıya katılırken, sonrasındaki açıklamaya imza atmadı.
Öte yandan İngiltere’de olduğu Kore’de de daha az sayıda ülkenin ve AB temsilcilerinin katıldığı daha dar kapsamlı toplantıların paralel olarak yürütüldüğü görülüyor. Seul Deklarasyonuna imza koyan bu ülkeler arasında Türkiye bulunmuyor.
2025 başında Fransa’da gerçekleştirilmesi planlanan toplantının başlığı ise şimdiden Yapay Zekâ Aksiyon Zirvesi (AI Action Summit) olarak belirlenmiş.
Fransız Cumhurbaşkanı Emannuel Macron’un geçen hafta yaptığı bir konuşmada yapay zekâ alanındaki mücadeleyi bir muharebeye benzettiğini ve bunun için beş alanda mücadelenin devam edeceğini işaret ettiğini not edelim: yetenek (talent), altyapı (infrastructure), kullanım alanı (uses), yatırım (investment) ve yönetişim (governance).
Seul’deki zirveden hemen önce yayımlanan “International Scientific Report on the Safety of Advanced AI - Interim Report” başlıklı raporun bazı bulguları oldukça ilgi çekici:
Yeni dönemin ihtiyaç duyduğu becerilere sahip olmayanların bu süreçte işsiz kalmaları veya geçiş süreçlerinin uzun sürme ihtimali ekonomiler üzerinde bir risk oluşturmakta. Tabii, yenilikçi teknolojilerin doğasında olan bir durumla karşıyayız. Bu açıdan 2018 yılında istihdam edilen kişilerin çalıştığı işlerin %60’ının 1940 yılında varolmadığını da not edelim.
Rapora göre gelişmiş ekonomilerde istihdam edilen nüfusun %60’ının yapay zekâ teknolojisinden etkilenmesi söz konusu. Gelişmekte olan ekonomilerde ise bu oranın %40’larda olacağı öngörülüyor.
Geçen hafta Google’ın açıkladığı ve medyada geniş yankı uyandıran rapordaysa, yapay zekâ ile Türkiye’deki mevcut işlerin sadece %4’ünün etkileneceği iddia edilmiş.
Şimdi Google’a mı inanalım 28 ülkenin yapay zekâ uzmanlarının raporuna mı? Maalesef bu şirketler pozitif PR yapayım derken kendilerini rezil ediyorlar!
😁Haftanın Karikatürü
Daha rekabetçi ve güvenilir bir internet mümkün mü?
🤯Dijital Kodamanlar
Google demişken, aklınıza sadece Arama, Youtube ile reklam fonksiyonları geliyor. Oysa, Google tekelinin önemli bir başka unsuru da Maps uygulaması, yani Haritalar.
Google Maps, dünya çapında aylık 1 milyardan fazla kullanıcıya sahip.
Google Maps, mağazadan doktora, camiden restorana her şeyin adresini bulmamızı sağlayarak, şehirlerimizin kimliğinin de ayrılmaz bir unsuru haline geldi.
Ancak dijital kodamanların sunduğu navigasyon hizmetleri, sahte hesaplar ve yanlış adreslemeler gibi bazı manipülasyonlara açık:
Öyle ki, WSJ’ye göre New York bölgesinde Google Haritalarda tesisat ustası için yapılan bir aramada ilk yirmi sonuçtan 13’ü sahte.
Bir başka örnek isi Missisipi Eyaleti’nden: Kürtaj kliniği araması yapıldığında çıkan 10 sonuçtan 9’u kürtaj karşıtı kurulmuş derneklerin merkezleri.
Navigasyon uygulamaları, sürücüleri nispeten trafiğin daha az olduğu rotalara yönlendirirken küçük mahallelerde az sayıda araç için tasarlanmışlar yollarda yoğunluğa ve hatta artan risklere neden oluyor. Son günlerde sessiz sokağımda neden trafik var diyorsanız, sorumlusu Google!
Ben küçükken belli detaydaki haritalar her yerde bulunmaz, Harita Genel Komutanlığı’ndan alınırdı. Babam jeoloji hocası olduğu için biliyorum. Harita Genel Komutanlığı, 2018'de Harita Genel Müdürlüğü oldu. Biz de haritalarımızı Google’a teslim ettik.
Google Türk internetini nasıl bitirdi?
🎥 Haftanın Videosu
Tabii, mesele aslında sadece haritalarla da sınırlı değil. Gündelik hayatımızda akıllı cihazlara artan bağımlılık toplumsal ve iktisadi dinamikleri artan oranda şekillendiriyor. Peki, Google’a giderek artan bağımlılık ne gibi sorunlara neden oluyor?
Komunite.com.tr’nin kurucusu değerli dostum Fatih Güner, 2013 yılından beri medya ve reklam sektörü için işlerin daha kötüye gittiğini söylüyor.
Singapur ve BAE’nin başarı sırrı: Kamu görevlilerine yüksek maaş
🖊 Global İşler Köşesi
Türk Dil Kurumu Sözlüğü’ne göre kişilerin yetenek ve bireysel üstünlüğüne dayanan yönetim biçimine meritokrasi (meritocracy) deniyor. Yani liyakata dayalı atama ve yönetim diye de açıklanabilir.
Kamuda nitelikli personel çalıştırma ilkesini benimseyen ülkeler arasında Singapur ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni (BAE) de saymak mümkün. Sahip oldukları avantajları ve dezavantajları iyi okuyan bu iki ülkenin başarasının ardında kamuda istiham edilen kalifiye personelin vizyonu ve kabiliyetleri oldukça önemli.
Bizde eskiler, “Marifet iltifata tabidir”, der. Yani kaliteli personel çalıştırmak istiyorsan çalışanına iyi maaş vermekle işe başlamak gerekiyor.
Öte yandan üst düzey atamalarda kurum içi personelin tercih edilmesi de kalifiye personelin o çalıştığı kurumda kalması için önemli bir teşvik nedeni. Kore, Japonya ve kamu yönetiminde örnek aldığımız Fransa’da bu konuda belli kaideler zamanla oturmuş.
Peki, bizde durum nedir? Kamu kurumlarında maaş tatmini ve kariyer tatmini ne kadar mümkün? Daha iyiye doğru mu gidiyoruz? Singapur ve BAE’de bu konuda nasıl bir anlayış benimseniyor?
Tüm bunları ve daha fazlasını bugün Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde tartıştım.
Armen Sarkissian, The Small States Club: How Small Smart States Can Save the World, 2024.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz