Yapay zekâ, nükleer teknoloji ve otonom araçlar - 2024/33
Nükleer Enerji & Yapay Zekâ, İngiltere İnovasyon Ofisi, ABD'de Otonom Araçlar, İklim Teknolojileri
Global İşler+ No.180 — 2024/33
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Bu hafta aramıza katılan 13 okurumuza hoşgeldiniz diyoruz! Böylece toplam 9088 okura ulaştık.
Bu haftaki bültende:
Yapay zekâcılar nükleer enerji istiyor. Nükleer enerjide SMR çözümü nedir? Türkiye’de kullanılabilir mi?
Yeni teknolojileri regüle etmek zor iş. İngiltere’den inovatif bir çözüm.
Elon Musk, Trump için miting yapıyor. Trump ise otonom araçları yasaklayacağım, diyor. Ne iş?
İklim teknolojilerinde Türkiye’nin potansiyelinin farkında mıyız?
Çarşamba günü Webrazzi Zirvesi’nde neler konuştuk?
Yapay zekâcılar “nükleer enerji” dedi
🖊 Global İşler Köşesi - 1
Son bir aydır teknoloji devlerinin veri merkezlerinin elektriğini nükleerden sağlayacaklarına dair haberler dünya medyasında arka arkaya çıkıyor:
Eylül ayında Microsoft, beş yıl önce kapanan Three Mile Nükleer Santrali’ni yeniden açtırıp üretilen tüm enerjiyi satın almayı taahhüt etti. Bu santralin sicili 1979 yılında yaşanan sızıntıdan dolayı pek iyi olmasa da arıza yapmayan reaktörlerden biri 2019 yılına kadar kullanılmış sonrasında ucuz doğal gaz fiyatları nedeniyle kapatılmıştı.
Bu ay Google, 8 adet küçük modüler reaktör (SMR) satın alacağını açıkladı. Bu santrallerin ilki 2030’da devreye girecek.
Geçtiğimiz hafta Amazon da SMR geliştiren X-Energy diye bir şirkete 500 milyon dolar yatırım yaptı.
Yapay zekânın eğitildiği ve kullanıldığı veri merkezleri aşırı miktarda enerji tüketiyor.
Oxford Economics’e göre 2023 itibariyle veri merkezleri 32 GW kapasite ile dünyadaki elektriğin %1’ini tüketir hale gelmiş.
2014 yılında ise emlak piyasasında veri merkezi inşasının payı %5 iken, bu oran 2024 yılında %32’ye yükselmiş. Yani kesintisiz, büyük oranda elektrik ihtiyacı küresel anlamda artmaya devam edecek.
Bu süreçte nükleer santraller iyi bir çözüm gibi gözükse de yeni santraller inşa etmek çok pahalı ve artan talebi kısa vadede karşılamak mümkün değil. Peki, çare SMR teknolojisi olabilir mi?
SMR’ler, geleneksel santrallere göre daha düşük kapasitede ama daha ucuz ve modüler olarak dizayn edilebilecek imkânlara sahip.
Türkiye olarak Mersin Akkuyu’da Ruslar ile başladığımız nükleer maceramızda SMR’ler ile yeni bir sayfa açmak mümkün olur mu? Yapay zekâ teknolojisinin bu konuyla nasıl ilgisi var? Bu teknolojiyi kimler üretiyor? Bu gibi soruların yanıtlarını ve daha fazlasını bu haftaki Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde bulabilirsiniz.
İngiltere Teknoloji Bakanlığı’ndan yenilikçi teknolojileri düzenlemek için yeni kurum
🗞️ Haftanın Haberi
İngiltere Bilim ve Teknoloji Bakanlığı Ekim ayı başında, günlük hayatta yeni teknolojilerin daha hızlı kullanımının önünü açmak için “Regulatory Innovation Office” (RIO) adıyla yeni bir kurum kurduğunu ilan etti.
Hatta bu kurumun başına geçecek yeni bir isim baktıklarını açıkladı. İlgilenenlere duyurulur!
Bu kurumun hedefi öncelikli olarak yenilikçi teknolojilerin piyasaya daha hızlı sürülmesinin önündeki engelleri kaldırmak olacakmış.
Bunun için RIO, yenilikçi teknolojilerin piyasaya girmesiinin önünde engel teşkil eden düzenlemelere dair ilgili resmi kurumları bilgilendirecek ve gerekli düzenlemelere dair destek verecek.
Böylelikle iş aleminin önündeki bürokratik engellerin hafifletilmesi hedefleniyor.
Ayrıca hükümet, yenilikçi teknolojilerin daha hızı günlük hayata dahil olmasıyla yeni bir büyüme dönemi başlatmayı hedefliyor.
RIO öncelikli olarak şu dört alana eğilecek: Biyoteknoloji, uzay teknolojileri, yapay zekâ ve sağlık, otonom araçlar.
😁 Haftanın Memesi
Trump otonom araçları yasaklayacak mı?
🤔 Fikri Takip
Ağustos ayında bültenimizde Elon Musk, Marc Andreessen ve ortağı Ben Horowitz gibi Silikon Vadisi’nin bazı kodamanlarının Cumhuriyetçi aday Trump’ı güçlü bir biçimde desteklediğini not etmiştik.
Son dönemde ise Musk ve Trump ikilisinin arasından su sızmıyor. Hatta Trump, başkan olması durumunda Musk’a kabinede görev vereceğini bile açıkladı.
Elon da Dogecoin’e de gönderme yaparak Verimlilik Bakanı (Department of Government Efficiency - D.O.G.E) olabileceğini duyurdu. (Tabii, henüz böyle bir bakanlık yok.)
Öte yandan Elon’ın otonom araçları ve robotlarını açıkladığı gün Trump da başkan seçilmesi halinde Çinli otonom araçları yasaklayacağını duyurdu.
Amerika’da rekabetin azalacağı bir ortam Elon’ın işine gelecektir herhalde 😉
Elon, otonom araçları neredeyse bir takıntı haline getirmiş durumda. Çarşamba günü yaptığı açıklamada hükümette görev alması halinde eyaletler özelinde yapılacak düzenlemeler yerine federal seviyede otonom araçların onaylanması için çalışacağını duyurdu.
ABD’de şimdiye kadar 29 eyalet bu konuda düzenleme yapmış durumda.
İklim teknolojilerinde en yüksek potansiyelli orta gelirli ülke: Türkiye
🖊 Global İşler Köşesi - 2
Startups Watch, 2024’ün ilk 9 ayına ilişkin teknoloji yatırımları raporunu açıkladı. Türkiye’deki verilere baktığımızda ilk sıralarda fintek, e-ticaret ve oyun gibi dikeyler sıralanırken, yatırım miktarı açısından, iklim teknolojileri ilk onda dahi kendine yer bulamamış.
Ama yatırım sayısı açısından rakamlar umut verici. Zira yukarı doğru bir sıçrama var. Yine de bunlar küçük, tohum aşamasındaki yatırımlar.
Ağustos ayında bültenimizde Dünya Bankası’nın “Orta Gelir Tuzağı” (The Middle Income Trap) başlığı ile yayımladığı 2024 yılı Dünya Kalkınma Raporu’ndan bahsetmiştik. Raporun ilgi çekici bulgularından biri de Türkiye’nin iklim teknolojileri alanındaki potansiyeline dair tespitleriydi:
Türkiye yeşil ürün ihracatının karmaşıklık değerinin incelendiği yeşil karmaşıklık endeksine (green complexity index) göre (GCI) Çin, Bulgaristan, Hindistan ve Meksika’nın ardından beşinci sırada yer alıyor.
Potansiyelde ise Çin’in hemen arkasında.
Ayrıca Türkiye, rüzgar teknolojisi ve elektrikli araç üretiminde önemli potansiyele sahip. Bunun bir nedeni hali hazırda Türkiye’de altyapısı kurulu olan bu sektörler. Diğeri ise Avrupa Birliği (AB) gibi büyük bir pazarın hemen yakınında yer alması.
Öte yandan rapor orta gelire sahip ülkelerin güneş, rüzgâr, jeotermal, pil gibi hızla ölçeklendirilebilecek standart teknolojik ürünler konusunda yoğunlaşmasının, küresel ölçekteki değer zinciri içinde ana üreticiler arasında yer almalarını kolaylaştırabileceğini söylüyor.
Peki, Türkiye önümüzdeki süreçte sahip olduğu karşılaştırmalı üstünlüğü ve potansiyeli nasıl kullanmalı? Özel sektörün iklim teknolojileri alanında rolü ne olmalı? AB’nin korumacı duvarları yükselirken ne gibi tedbirler almalıyız?
Tüm bunları ve daha fazlasını 11 Ekim’de Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde ayrıntılı olarak tartıştım.
Luca Bettarelli et.al., “Environmental Policies and Innovation in Renewable Energy”, IMF, Eylül 2023.
Yeşil karmaşıklık endeksine dair alternatif bir bakış açısı için: Bengisu Özenç et.al., “Yeşil Ekonomi ve Yeşil Karmaşıklık Analizi”, SEFİA, Ekim 2023.
📅 Etkinlikler
23 Ekim’de Türkiye’nin en büyük teknoloji etkinliği olan Webrazzi Zirvesi’ndeydim. İstanbul’da düzenlenen etkinlikte “yapay zekâ” panelinin de oturum başkanıydım. Yüce Zerey, Burcu Ağma, Rudi Dökmecioğlu gibi harika konuşmacılarla bu alandaki son trendleri tartıştık. Oturumun çıktıları ise şöyleydi:
Artık mevcut işleri daha verimli yapan yapay zekâ uygulamalarının ötesinde, şu ana kadar yapamadığımız işleri de yapabilecek “kreatif uygulamalar” çıkacak.
Büyük kurumların yapay zekâya ayak uydurmasının önündeki en büyük engel “biz zaten onu da yapıyoruz, biz zaten bunu da yapıyoruzculuk”! Aynı zamanda her şeyi bildiğini illüzyonuna kapılan yöneticiler.
Kreatif yapay zekâ uygulamaları, teknik bilgilerin yanında beşeri bilimlere dair bilgilerin önemini artıracak. İnterdisipliner takımlar ortaya çıkacak. Çok yönlü donanımını artırabilecek kişilerin işgücü piyasasındaki yeri sağlam olacak.
Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Beni ve yaptıklarımı aşağıdaki sosyal medya mecralarından da takip edebilirsiniz.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz