Nobel, Google ve yapay zekâ, Roblox yasağına alternatif bakış - 2024/32
Nobel Ödülü & Yapay Zekâ, Reklam Pazarında Google Kan Kaybediyor, Roblox'ta Çocuk İstismarı, InMerge İnovasyon Zirvesi
Global İşler+ No.179 — 2024/32
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Bu hafta aramıza katılan 40 okurumuza hoşgeldiniz diyoruz! Böylece toplam 9085 okura ulaştık.
Bu hafta bültenimizde neler var?
Daron Acemoğlu hocamız Ekonomi Nobelini aldı. Bense köşe yazımda Kimya Nobelini yazdım. Kimya alanında Nobele layık görülen Demis Hassabis’in hikayesi Daron Hoca’ya nasıl bağlanıyor?
Bu aralar favorim olan Perplexity nasıl Google Arama’nın yerini alıyor? Google’ın başına gelenleri nasıl açıklarız?
Roblox yasağı iyi mi kötü mü? Roblox’ta çocuk istismarına dair Hindenburg Research’ün flaş raporu!
2024’te Daron Acemoğlu dışında kim Nobel aldı?
🖊 Global İşler Köşesi
Değerli Hocamız Daron Acemoğlu, bu sene Simon Johnson ve James A. Robinson ile birlikte İsveç Kraliyet Bilimleri Akademisi tarafından Nobel İktisat Ödülüne layık görüldü.
Bu üç isim de yaptıkları çalışmalarda ulusların refah toplumuna dönüşmesi sürecinde farklı ülkelerdeki kurumların niteliklerinin belirleyici rol oynadığına ilişkin önemli çalışmalara imza atmıştı.
Daha önce kimya ve edebiyat alanında bu ödüle layık görülen Orhan Pamuk ve Aziz Sancar’ın ardından Daron Hoca’nın aldığı İktisat Nobeli ile Türkiye bu ligde 31. sıraya yükseldi.
Tıpkı iktisat alanında olduğu gibi bu sene kimya alanında da Nobel üç kişi arasında paylaşıldı. Bu kişilerden biri de DeepMind şirketinin kurucusu Demis Hassabis’ti. Kendisi, doktorasını Cambridge Üniversitesi’nde yapmış, dünyanın en büyük yapay zekâ uzmanlarından.
Hassabis, doktorada yaptığı çalışmalarda hafızanın statik bir şey olmadığını keşfetmiş. Yani hatıralarımız aslında her hatırladığımızda yeniden oluşuyor ve yeni haliyle tekrar beynimizdeki rafa konuyor.
Hatıralarını sürekli değiştirerek anlatan arkadaşlarınız mutlaka vardır. Bu kötü niyetten değil, beynimizin işleyişinden gelen bir özellikmiş! 😁
Hassabis’in Nobel kazanmasını sağlayan ise John Jumper ile DeepMind şirketinde insan vücudundaki protein yapısına dair yaptığı çalışmalar. Bu çalışmalar özellikle RNA ve DNA üzerinde yapılan araştırmalar açısından çığır açacak nitelikte.
Hassabis bu çalışmaları 2010 yılında kurduğu DeepMind şirketinde geliştirdiği yapay zekâ programı AlphaFold 2 ile yapmış. Bu sayede 2020 yılından bu yana 200 milyon protein yapısını başarıyla tahmin etmiş.
Fakat bu çalışmalar, kurduğu startapın kısıtlı imkânları dahilinde yapılmamış. 2014 yılında Hassabis DeepMind’ı Google’a satmış. Bu sayede de kalifiye insan kaynağı ve işlemci gücü açısından ihtiyaç duyduğu finansmana Google sayesinde ulaşmış.
Ama sonra da Google’ın esiri olmuş. Benzer bir hikaye OpenAI/Microsoft ilişkisinde de var.
Daron Hoca’nın hakkında çalışarak Nobel aldığı “kurumsal yapılar”, yapay zekânın geleceğini de belirleyecek. Nasıl olacak derseniz Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemi okumalısınız.
📚 Haftanın Kitabı
Demis Hassabis ve Sam Altman’ın DeepMind ve OpenAI üzerinden devam eden rekabeti için ise Bloomberg’ten Parmy Olson’un “Supremacy: AI, ChatGPT, and the Race that Will Change the World” başlıklı kitabını okumanızı tavsiye ederim.
😁 Haftanın Memesi
Perplexity vs Google
🗞️ Haftanın Haberi
Geliştirdiği arama motoru ile 2000’lerin başından beri sanal reklamcılıkta her yıl milyarlarca dolar kazanan Google, bu alanda bir süredir pazar payı kaybediyor.
Bu ay WSJ’de yayımlanan bir analize göre Google’ın ABD’deki sanal reklam pazarındaki payı önümüzdeki sene, son on yıl için ilk defa, %50’nin altına düşecek.
Benim en sevdiğim ve sürekli kullandığım alternatif Perplexity.
Perplexity’i Google Arama ile ChatGPT’nin komibasyonu olarak düşünebilirsiniz. Sorunuzu anlıyor. Sonra arayıp cevapları buluyor.
Ancak cevapları size link olarak değil, kendi yazdığı bir metinle sunuyor. Dipnotlara da linkleri koyuyor.
Aylık abonelik 20 dolar. ChatGPT kadar. Tavsiye ederim. Son zamanlarda ChatGPT de benzer bir hizmet başlattı ama sanırım aynı verimde değil.
Google’ın bu durumu, Clayton Christiansen’in ortaya attığı tipik bir yenilikçinin ikilemi (innovator’s dilemma) örneği:
Arama motoru işinde pazar lideri olan Google, üretici yapay zekâ (generative AI) konusuna yeteri kadar eğilmeyince bu alandaki avantajını kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya kalmışa benziyor.
Oysa, yukarıda anlattığımız gibi, en ileri yapay zekâ teknolojileri bir zamanlar DeepMind vasıtasıyla Google’ın elindeydi. Zaten ChatGPT’nin esası olan "Transformer" sinir ağı mimarisini de 2017 yılında Google icat etmisti.
Roblox’ta pedofili tehlikesi
📝 Haftanın Raporu
Geçtiğimiz günlerde Hindenburg Resarch, ülkemizde de yasaklanan Roblox ile ilgili çarpıcı bir çalışma yayınladı.
ABD merkezli bir finansal araştırma şirketi olan Hindenburg Research, 2023 Ocak ayında Adani Grubu yolsuzluk ve borsa manipülasyonuyla ilgili suçlayan çarpıcı bir rapor yayınlayınca ortalık karışmıştı.
Hindenburgh, hakkında araştırma yapıp rapor yayınladığı şirketlerin hisselerini açığa satarak para kazanıyor.
Peki, Hindenburg Research’ün bu sefer Roblox ile ilgili hazırladığı raporda neler var?
Pedofili ve Tehlikeli Gruplar
Roblox'ta "Adult Studios" gibi gruplar, çocuk pornografisi içerikleri paylaşarak ve cinsel hizmet talep ederek ciddi bir tehdit oluşturuyor.
Hindenburgh Research, bu grupların 3.334 üyesi olduğu belirlemiş. Ayrıca, "Jeffrey Epstein" adını taşıyan 900'den fazla farklı hesap platformda aktif.
Bunun yanı sıra, platformda 103.000 üyesi olan başka bir grubun da pedofili içeriklerle ilişkili olduğu belirlenmiş.
Güvensiz İletişim Ayarları
Roblox'un iletişim ayarlarına dair raporda paylaşılan aşağıdaki görsel, platformun çocuklar için ne kadar güvensiz olabileceğini gözler önüne seriyor.
Kullanıcıların kimlerle mesajlaşabileceğini belirleyen seçenekler olsa da bu ayarlar varsayılan olarak geniş bir erişime izin verecek şekilde kullanıcının önüne geliyor.
Şüpheli Kullanıcı Hesapları Ve Çevrimiçi Oyunlar
Roblox'ta “Moderation For Dummies” adlı üçüncü parti izleme platformu tarafından 12.400 erotik rol yapma (role play) hesabı raporlanmış. Ayrıca, kullanıcıların sahte yaş bilgileri ile hesap oluşturabildikleri ve çocukların cinsel içeriklere maruz kalabileceği tespit edilmiş.
Platformda "Escape to Epstein Island" ve "Public Bathroom Simulator" gibi uygunsuz içerikli ‘rol yapma’ oyunları çocukların kolayca ulaşabileceği durumda.
Bu oyunlardan biri olan"XYZ Club Vibe", toplamda 31 milyon ziyaret almış ve bu oyunda çocuklara cinsel davranışları simüle etme olanakları sunuluyor. Aralık 2022'de erişime açılan oyunu, kendini 9+ yaşında olarak tanımlayan herkes oynayabiliyor.
Roblox'un Finansal Durumu ve Güvenlik Açıkları Arasındaki İlişki
Raporun son olarak üzerinde durduğu konu ise Roblox’un yaşadığı finansal kriz. Roblox, 27 milyar dolarlık piyasa değerine rağmen halka arz edildiğinden bu yana kâr elde edememiş.
Hatta Roblox borsaya açık hale geldiği 2018 yılından beri katlanarak artan oranda zarar etmekte. Fatura şimdiden 2,6 milyar doları çoktan geride bırakmış.
Bu finansal zorluklar, şirketin denetim ve güvenlik mekanizmalarına yeterli kaynak ayırmasını engellemiş olabilir.
📅 Etkinlikler
Geçen hafta INMerge İnovasyon Zirvesi için Bakü’deydim. Paşa Holding’in yaptığı bu zirvede güzel bir panel yönettim.
Azerbaycan, Gürcistan, Özbekistan ve Türkiye'nin teknoloji ve dijital politikalardan sorumlu bakan yardımcılarıyla sohbet ettik.
Sayın Muhammet Kasım Gönüllü de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yeni başlattığı HIT-30 programından bahsetti.
Avrasya coğrafyasındaki ülkelerin nüfus ve ekonomik büyüklükleri, doğal kaynakları hep birbirinden farklı. Benzer olan tek şey ölçeklerinin küresel anlamda küçük kalması. Bu çerçevede, panelden çıkan bazı işbirliği fikirleri şunlar oldu:
Ortak Girişim Sermayesi Fonların Fonu: Azerbaycanlı kardeşlerimizin bu konuda bazı hazırlıkları var!
Regülatif Pasaportlama: Bir ülkeden lisans alan teknoloji girişimlerinin diğer ülkelerde daha kolay faaliyete geçmesini sağlama imkanı.
Mesela Türkiye’den lisans alan bir ödeme şirketi Özbekistan’daki lisansını daha kolay alabilsin.
Bu yönüyle AB'nin finansal pasaportlamasına benzer bir yaklaşım.
Büyük Dil Modelleri Üzerine İşbirliği: Ortak dil mirasımızdan faydalanarak büyük dil modellerinde İngilizce egemenliğine karşı koyabilir miyiz?
23 Ekim Çarşamba günü İstanbul’da Wyndham Levent’te gerçekleşecek Webrazzi Zirvesi’nde yapay zekâ panelini yönetiyorum. Konu baymış olabilir ama panelistlerimiz çok iyi. Bekleriz!
%25 indirim koduyla etkinliğe kaydolabilirsiniz (BLT_YYHCGTW_BIDFO0BJ).
Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Beni ve yaptıklarımı aşağıdaki sosyal medya mecralarından da takip edebilirsiniz.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz