Global İşler+
🙃startap yalanları, 📱sosyal medya dosyası, Epic Games v.🍏
No.50
Bu sayı ile bültenimizi size göndermeye başlayalı tam 1 yıl oldu! Bu hafta gündem yine yoğun. Bülteni daha önce ele aldığımız Theranos skandalından hareketle hızlı büyüyen startapları sona getiren üç faktöre bakıyoruz. Daha sonra trollerden yeni düzenlemelere, sosyal medya platformları ile alakalı yeni gündemleri sunuyoruz. Son olarak ise Epic Games ve Apple davasının sonuçlarına bakacağız. Bu hafta sizlere bir de kitap öneriyoruz.
🛎 Hızla büyüyen startaplar için çalan ziller
🗞 Haftanın haberi:
Theranos skandalına imza atan Elizabeth Holmes’un yargılanmasına Kaliforniya’da başlandı. Bu konuyu 2. bültenimizde “startap yalanları” başlığında ele almıştık. Theranos davası, özellikle değerlemelerin gittikçe yükseldiği ve paranın bol yatırım yapılacak girişimin kıt hale geldiği günümüzde teknoloji yatırımlarının risklerini gösteriyor. Birçok yatırımcı sırf başkası yatırım yaptı diye bir şirkete yatırım yapmaya karar verebiliyor. Şirkete detaylı finansal tablolar sorduğunuzda veya performans metriklerini sorguladığınızda, kapıda bekleyen başka yatırımcılar varken sizi içeri aldığımız için şanslısınız cevabıyla karşılaşabiliyorsunuz.
Theranos ve daha önce ele aldığımız Wework olaylarından (Dünya Gazetesi’nde yazmıştım) hareketle, hızla büyüyen teknoloji girişimlerinde benim için alarm zili çaldıran faktörler:
Aniden kasaya gelen parayı harcamak için hızla ama yeterinde düşünülmeden yapılan satın almalar
Hızla büyürken kurumsal yapı oluşturmak zor olduğu için şirkette kurucuyla aynı soyadı taşıyan yönetici sayısının artması
Kurucu çevresinde TEDX, vb. platformlardaki konuşmalar ile mit yaratılması
Konuyu detaylı incelemek isterseniz bir kitap bir de podcast önerimiz olacak. Her ikisini de hazırlayan WSJ’nin bu olayı çıkaran muhabiri: John Carreyrou.
Aynı isimli podcast kitaptan sonra çıkan delilleri ve dava hazırlık sürecini anlatıyor. Yani kitabın tamamlayıcısı.
Sosyal medya regülasyonları
🔗 Haftanın Dosyası:
Sosyal medya kısıtlamalarına yönelik tartışmalar siyasilerin hesaplarına karşı yapılan eylemlerden sonra daha da alevleniyor. Sosyal medya yasası çıkana kadar bu konuyu belirli aralıklarla ele alacağımı belirtmiştim. İktidar partilerinin sosyal medya yasaklarını artırmak için yaptığı çalışmalara 44. bültenimizde yer vermiştik.
Brezilya’dan farklı bir hamle geldi:
Brezilya Devlet Başkanı Bolsonaro, sosyal medya platformlarının içerik ve kullanıcı hesaplarını "keyfi olarak" kaldırmasına sınırlama getirecek yeni bir kararname imzaladı. Platformların hareketlerine “netlik” getirilmesini amaçlıyor. Diğer bir ilginç kısım ise kararnamede "ifade özgürlüğü" kapsamında kullanıcıların yasaklı içeriği tekrar paylaşmasına izin verileceği belirtilmesi.
Biraz farklı geldi değil mi? Bolsonaro’nun bu hareketi pürü pak demokrasi ve ifade özgürlüğü aşkı değil, daha önce de tekrarladığımız üzere: platformların çifte standartlarından korku. Bolsonaro ve destekçilerinin Kovid-19 ile alakalı yanlış bilgi yayması üzerine Twitter paylaşılan içerikleri kaldırmıştı. Twitter’ın içerik engellemeleri Bolsonaro ve destekçilerine dokunmadan önce kısıtlamalara karşı çıkılmıyordu. İş devlet başkanının hesabına kadar uzanınca durumlar değişti. Kararname ile artık platformlar “adli bir gerekçe” sunmak zorunda kalacak.
Trol ordusu kaç para?
Kenya’da iktidarı destekleyen trollerin günlüğü 10-15 ABD dolarına çalıştığı ve ücretlerinin e-cüzdan aracılığıyla ödendiği tespit edildi. Amazon’un ABD’de depo işçisi çalıştırdığı ücrete Kenya’da trol çalıştırabiliyorsunuz.
Araştırmacılar, bu yılın Mayıs ve Haziran ayları arasında Kenya'daki 3.742 hesaptan gönderilen ve 11 farklı hashtag'e katılan 20.000'den fazla tvit ve retvit belirledi.
Oxford İnternet Enstitüsü'nün araştırmasına göre, 2009'dan bu yana botları ve diğer amplifikasyon stratejilerini kullanarak mesajları tanıtan firmalar tarafından 60 milyon dolardan fazla para toplamış. Bu sadece bilinenler ve tespit edilenler.
Sosyal medya kanunu için dünya uygulamasından 4 soru
📝 “Global İşler”:
Sosyal medya kanunu çıkmadan 4 soru sormamız lazım:
Yalan haber sorumluluğu platformda mı kullanıcıda mı?
Haberi yayan da yazan gibi suçlu mu olacak?
Yeni suç tanımları olacak mı?
Yalan habere kim karar verecek?
Dünyadan örneklerle Dünya Gazetesi’nde yazdım.
📹 Haftanın videosu
Ülkemizin sayılı buraklarından (unicorn) Getir’in kurucusu ve ülkemizin en önemli internet girişimcilerinden Nazım Salur’un Boğaziçi Üniversitesi’nin mezuniyet töreninde yaptığı konuşma:
Google ve Apple’a yeni darbe
🤯 Dijital Kodamanlar Köşesi:
Bildiğiniz üzere Google ve Apple uygulama geliştiricilerine kendi uygulama dükkanı dışında ödeme kabul etme imkanı sunmuyor. Eğer cep telefonu üzerinden uygulama geliştiren bir girişimciyseniz, işinizin en büyük ortağı Apple ve Google. Her bir işlemin maliyeti %30 komisyon. Daha önce 38. bültenimizde yer vermiştik, Epic Games ve Apple arasında komisyon savaşlarından çıkan bir rekabet davası vardı. Dava sonuçlandı:
Uygulama geliştiricileri kullanıcılara artık Apple’ın “biricik” App Store’u dışında ödeme imkanı sunulabilinecek.
Epic Games’in Apple’a yönelik tekelleşme suçlaması ise reddedildi. Böylece Amerikan yargısı rekabetin önünü açarım ancak komisyon oranlarının sınırlanması gibi detaylı regülasyonlardan yana değilim dedi.
Benedict Evans’ın Do App Store Rules Matter? yazısını da okumanızı öneririm.
Mahkemenin bu kararı ile artık Apple ve Google’ın kripto varlıklarla yapılacak ödemelere de karşı çıkamayacak.
📚Haftanın Kitabı:
Bültenimi tasarlarken örnek aldığım Exponential View’un küratörü Azeem Azhar, bu hafta aynı isimli kitabını çıkardı.
Kitabın temel tezi şu: Teknolojik dönüşüm üssel hızla, devletler veya şirketler gibi kurumların dönüşümü ise lineer hızla oluyor. Aradaki fark da yaşadığımız birçok uyumsuzluk ve krizin nedeni.
Önümüzdeki bültenlerde kitapla ilgili daha yazacağım. Azeem’in bülteni gibi kolay okunan ve bilgi dolu bir kitap, almanızı öneririm.
Bitirirken…
Bültenimizi yayımlamaya başlayalı tam bir sene olmuş. İlk bülteni deneme için 100 kişiye göndermiştik. Bugün Substack ve Aposto’da yaklaşık 7000 kişiye ulaşıyoruz. Umarım beğenerek takip ediyorsunuzdur. Hepinize teşekkürler.🎉
Aynı Azeem’in Exponential View gibi Global İşler+’ı ikinci senesinde okurların da aktif olduğu ve birbirinden de öğrendiği bir topluluk haline getirmeyi planlıyoruz. İlk etapta okurların ürettiği içerikleri ve/veya kariyerlerinde attıkları adımları ilan eden bir bölüm açmak fikirlerden biri. Başka önerileriniz olursa lütfen aşağıya yazın.
Global İşler+’ın birinci yılını sosyal medyada kutlasanız ne güzel olur!
Bu bülteni Nesibe Kırış ile beraber hazırlıyoruz. Bu bülten size iletildiyse lütfen Substack üzerinden üye olun!:)
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
📝 Medium: Ussal Şahbaz
❗️Telegram: Global İşler
🔗Web: ussal.net