Global İşler+
🎄2021 kitap önerileri, 📱2021 trendleri: kripto, metaverse, 🦾yapay zeka raporu, 🤯Google-Facebook
No.63
Her hafta Çarşamba sabahı çıkan Global İşler+ Bülteni’nde teknoloji, toplum ve politikanın kesişiminde dünyada olup bitenlere bakıyor, Türkiye’de olanları anlamaya çalışıyoruz. Bu bülten size iletildiyse lütfen Substack üzerinden üye olun!
Bu konulara ilgili arkadaşlarınıza yılbaşı hediyesi vermek istiyorsanız, bülteni forward edebilirsiniz!
Bu hafta Global İşler+ geleneklerinden biriyle karşınızdayız: Yılın Kitapları. Ardından Benedict Evans’ın 2021 teknoloji trendlerine bakıyoruz. Sonrasında krizden bireysel girişimcilik fırsatı yaratabilecek miyiz bunu inceliyoruz. Yapay zekasız yılı kapatmak olmaz, Brookings’in yapay zeka raporundan önemli noktaları sizlerle paylaşıp dijital kodamanların davalarıyla bu seneyi kapatıyoruz.
Keyifli okumalar!
Yen yıl yeni kategori
🎄2021’in Kitap Önerileri:
Son üç senedir olduğu gibi bu sene de okuduğum kitapların listesini --yorumlarımla beraber—yayımlıyorum. Aşağıda birkaç tanesini koydum ama tam listeye Medium’daki yazımdan ulaşabilirsiniz.
The Generation Myth: Why When You’re Born Matters Less Than You Think, Bobby Duffy: İçinde çok fazla veri olduğu için bu kitabı biraz zor bitirdim. Yaşlandık mı, gençler bizi niye anlamıyor sorusuna cevap arayanlar için güzel bir kitap. Ne yazık ki veriler çoğunlukla gelişmiş ülkelerden. Kitabın argümanı bugünkü gençlerin çalışma ve siyasete dair tavırlarının önceki kuşaklardan farklı olmadığı, ancak daha az alkol aldıkları ve daha az seks yaptıkları.
The Key Man: The True Story of How the Global Elite Was Duped by a Capitalist Fairy Tale; Simon Clark-Will Louch: Abraaj Capital’ın kurucusu Arif Naqvi’yi şahsen de tanırdım. Hatta Joe Biden ile beraber fotoğrafımız da var. O zamanlar da yaptığı işin pek masum olmadığını sezmiştim. İçinde bizim Yorsan’ın da olduğu Abraaj’ın dolandırıcılık hikayesi Naqvi’nin Londra’daki mahkemede ABD’ye iade edilmemek için, New York hapisanelerindeki gardiyanları getirtip “bizim hapishaneler üçüncü dünya ülkesi” koşullarında dedirtmesiyle bitiyor.
TikTok Boom: China’s Dynamite App and the Superpower Race for Social Media; Chris Stokel-Walker: Tiktok hala tam olarak anlaşılmayan bir uygulama. Çinliler verilerimizi mi topluyor? Tiktok beynimizi mi okuyor? Bu kitap Tiktok’un toplumsal ve politik etkileriyle ilgili en yeni ve kapsamlı eser. Bu sorulara kısmi cevaplar ve güzel analizler var.
The Future of the Museum: 28 Dialogues; András Szánto: Bu kitabı koronayken okudum. Dünyadaki bellibaşlı 28 müzenin direktörüyle müzeciliğin geleceğine dair mülakatlar. Bu müzelerin 15’ine gitmişim. Ancak insan müze gezerken, müzecilikle ilgili düşünmüyor. Onun için bu kitabı okumak lazım.
The Code Breaker: Jennifer Doudna, Gene Editing, and the Future of the Human Race; Walter Isaacson: Yazar, daha önce Steve Jobs dahil birçok mucit ve girişimcinin biyografisini yazmıştı. Yine çok güzel yaşmış. Bu kitabın konusu mRNA aşılarında da kullanılan gen editleme teknolojisini bulan Nobel ödüllü Jennifer Doudna. Kitapta akademik ihtiraslardan, fikri haklar dünyasının hukuki çelişkilerine ve tabii gen editleme teknolojisinin etik tartışmalarına kadar geniş bir perspektif var.
The Age of AI: And Our Human Future; Henry A Kissinger-Eric Schmidt-Daniel Huttenlocher: Bu tipik bir yapay zeka kitabı değil. En önemli özelliği yazarların yaş ortalamasının 60’ın üzerinde olması (Henry Kissinger 98 yaşında!). Dolayısıyla yapay zekanın getirdiği dönüşümün önceki teknolojik dönüşümlerle kıyaslanması ve mevcut toplumsal yapılara dair riskleri anlamak için önemli bir eser.
An Economist At Home And Abroad; Shankar Acharya: Bu kitabı çok beğendim. Aslında içinde pek ekonomi yok. Daha ziyade benden bir önceki nesil bir ekonomistin uluslararası kalkınma dünyası içindeki maceraları. Harvard’daki Peabody Terrace’tan, Dünya Bankası koridorlarına, oradan Hindistan’daki kamu kurumlarına kadar maceralar ve tanıdık isimler de var. Genç iktisatçılara okumalarını öneririm. Sanırım Martin Wof yazarın arkadaşı olduğu için kitabı FT yılın ekonomi kitapları arasına almış ve iyi de yapmış.
Burada gördüğünüz bir kitabı okuyup beğenirseniz lütfen bana mesaj atın!
Yılın Buzzwordleri: kripto & metaverse
📊Haftanın Sunumu:
Daha önce bültenlerini çokça önerdiğim ve yakından takip ettiğim Benedict Evans her sene teknoloji endüstrisindeki makro ve stratejik eğilimleri araştıran büyük bir sunum hazırlıyor, bu senenin başlığı da 'Geleceğe Üç Adım’.
Bu sene içerisinde bizim teknoloji gündemlerimiz ne oldu? Yapay zeka, kripto varlıklar, DeFi, metaverse… İşte Benedict Evans da tam olarak bu teknolojilerin gelişerek ve yenilenerek hayatımızda nasıl yerler işgal ettiğini ve edeceğini gösteriyor.
VR/AR bizim için akıllı telefonlar ve oyun konsollarından ibaretken bu sene bütün hayatımızı yaşayacağımız ve yöneteceğimiz bir evren olarak karşımıza çıktı: Metaverse. Üstelik bu evrenin popülerliği de Facebook’tan geldi.
Kripto varlıklar aslında sadece ödeme hizmetlerinde kullandığımız varlıklarken, blokzincir teknolojisi ve kripto varlıklar yeni internet teknolojilerine ilham oldu. Artık trend merkeziyetsiz ve açık ağlar üzerinden yeni bir dünya inşa etmeye döndü. DAO ile tanıştık. Kapitalizmin araçları bizi daha solcu bir noktaya taşıdı diyebilir miyiz? Büyük şirketlerin büyüdüğü değil de küçük kullanıcıların geliştiği bir teknoloji evrildi.
Gördüğünüz gibi, her hafta Global İşler+’ı okuyanların yılın buzzwordlerini görmek için Benedict Evans’ın sunumunu beklemesine gerek yok. 🙃
Değerli dostum Burak Dalgın da bu hafta Dünya Gazetesi’nde 2021’in kelimelerini yazmış.
“Çocukken dinlediğimiz masallar ‘gökten üç elma düşmüş’ diye biterdi. Ben de yılın son yazısı için 2021’de ‘başımıza düşen’ üç kelime düşündüm: NFT, Metaverse ve Karman. Hepsinin mevcut hayatımızdan kaçışa bağlanması ilginç değil mi?”
Bu arada, Ocak ayında konuk editörlü Metaverse özel sayımız geliyor, şimdiden söyleyelim.
Cuma günlerini de haftasonu tatili yapalım mı?
📝 “Global İşler”:
Omicron varyantı ile yine okullar/iş yerleri çevrimiçi modele geçmeye başladı. Yeni modellerini sadece kriz anında mı uygulamak gerekiyor yoksa o krizi fırsata çevirmek mi? Bu krizden bireysel girişimcilik çıkar mı?
Bireysel girişimcilik:
Tatillerinizi patrondan izin almadan ayarlayabiliyorsunuz.
Becerilerinizi birkaç işte daha iyi değerlendirebiliyorsunuz.
Bir şirket “küçülmeye” karar verdiğinde diğer işlerinize devam edebiliyorsunuz.
Bu hafta Dünya Gazetesi’nde yazdım.
Yazıda bahsettiğim Mükellef Bireysel Girişimcilik Raporu’na buradan ulaşabilirsiniz.
Yapay zekada uluslararası işbirlikleri neden önemli?
📊 Haftanın Raporu:
ABD’nin en önemli düşünce kuruluşu Brookings tarafından Ekim 2021’de yayımlanan yapay zekada uluslararası işbirlikleri raporu, yapay zeka stratejilerinde uluslararası işbirliklerinin önemini bir kez daha öne seriyor (bkz.Mart 2020 Dünya Gazetesi yazım).
Mesela Brookings; Avustralya, Kanada, Avrupa Birliği, Japomya, Singapur ve ABD’den oluşan bir yarı-resmi (Track 1,5) grup kurmuş. Bizim de yapay zeka alanında böyle küçük, etkin ve yarı-resmi ittifaklar kurmamız lazım. Benim müttefik adaylarım Hindistan, Endonezya, Kore ve Meksika. Ekonomilerimizin büyüklüğü, yapısı ve birçok çıkarımız benzer. Ağustos ayında yayımlanan Ulusal Yapay Zeka Stratejisi’nde bu alanın eksik kaldığını belirtmiştim.
Yapay zeka odaklı ARGE çalışmaları; ölçeğin önemli bir avantaj olduğu, karmaşık ve kaynağa dayalı bir alandır. Kamu ve yapay zeka araştırmacıları/geliştiricileri arasındaki işbirliği, ölçek avantajını en üst düzeye çıkarabilecektir.
Ortak bir karar ile kabul edilen demokratik ilkelere dayalı uluslararası bir işbirliği, sorumlu yapay zeka gelişimine odaklanmaya ve güven oluşturmaya yardımcı olabilecektir.
Regülasyon söz konusu olduğunda farklı yaklaşımlar, yenilik ve yayılmanın önünde engeller oluşturabilir. Ancak, gelişmiş işbirlikleri, farklı ülkelerin kendi rekabet avantajlarından yararlanmaya çalışabilecekleri daha büyük bir pazar yaratmanın anahtarı olabilecektir.
Yapay zeka regülasyonlarını uluslararası bir temel üzerinden oluşturmak, yapay zeka geliştirmede uzmanlaşmış firmaların gelişmesini sağlayabilecektir. Böylece uzmanlaşmış firmalar tarafından daha dinamik bir küresel rekabet sağlanacak daha fazla yapay zeka inovasyonunu teşvik edecektir.
Yapay zeka gelişiminin olası faydalarını önemli ölçüde azaltacak olan mal ve veri akışındaki haksız kısıtlamalardan kaçınmak için ticarette gelişmiş işbirliği önem arz edecektir.
Küresel zorlukların üstesinden gelirken yapay zeka çözümlerinin potansiyelinden yararlanmak için gelişmiş işbirliğine ihtiyaç vardır. Özellikle iklim değişikliği veya pandemik hazırlık gibi küresel zorlukların üstesinden gelmek için veri paylaşımı ve yapay zeka önemi açıkken bu yolda tek başına yürünmesi mantıklı değil.
Benzer görüşteki ülkeler arasındaki işbirliği, demokrasi, ifade özgürlüğü ve diğer insan haklarının korunmasına ilişkin temel ilkelerin yeniden teyit edilmesi açısından önemlidir.
🤯 Dijital Kodamanlar:
Dijital Kodamanlar’a birçok ulus devlet savaş açıyor. Asya, Avrupa, Amerika her yerden yeni davalara veya sorgulamalara tanık oluyoruz. Daha önce defalarca Google ve Facebook’un dijital reklamcılık sektöründeki monopolleşmesinin lokal girişimlere ve özgür basına olan zararından söz etmiştik.
ABD’de 200’den fazla gazete Google ve Facebook’u reklam politikalarından dolayı dava etmiş, hatta bu bir örgütlenmeye dönmüş ve benzer konulardan dava açacak gazeteler için bir avukat koalisyonu kurulmuş.
Bu hafta değerli gazeteci Verda Özer Posta Gazetesi’ndeki köşe yazısında da Google’ı yazdı, benim de görüşlerim var. Dijital reklamcılık alanındaki monopollüğünden ve rekabet ihlallerinden de söz ediyoruz. Orada şu soruyu sordum:
“Dolayısıyla sormak lazım, Google ve sosyal medya platformları ne kadar kapsayıcı? Bu küresel bir problem. Yerel değerlerimizi nasıl ve ne kadar koruyabileceğiz?”
Türk adaletinden Facebook’a tokat geldi.
Facebook'un Türkiye'de WhatsApp kullanıcı verilerinin 8 Şubat 2021'den itibaren başka hizmetler için kullanılması için getirdiği koşullara ilişkin açıklamasının ardından Rekabet Kurumu 11 Ocak 2021'de bu sosyal medya platformlarına ilişkin geçici tedbir kararı almıştı. Ankara 4. İdare Mahkemesi ise WhatsApp kullanıcılarının kişisel verilerinin Facebook ile paylaşılmasına yönelik kullanım koşulu üzerine Rekabet Kurumu'nun aldığı tedbir kararının kaldırılması için açılan davayı reddetti.
Google’a Monopoli adam trollü
🐦 Haftanın Tviti:
Bizim Meclis’teki toplantıdan son dönemde fazlasıyla bahsedince 2018’de Google’ın senato karşısına çıktığı günden görselleri hatırladık…
Bitirirken
Bu senenin son Dünya Gazetesi yazısında, Cuma günü 2022 tahminlerimi açıklayacağım. Haftaya bültende de 2021 tahminlerimin hangilerinin tutup tutmadığını tartışacağız.
👋🏼 Tüm okurlarımıza iyi seneler diliyoruz!
Bülteni Nesibe Kırış ile beraber hazırlıyoruz.
Bu bülten size iletildiyse lütfen Substack üzerinden üye olun!
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🔗Web: ussal.net