Global İşler+ 2024/25
🇺🇸 ABD Başkanlık Seçimleri & Donald Trump, 🇫🇷 İşsizlik Maaşları & Startaplar, 💰 Startap Yatırımlarında Son Durum, 🇹🇷 Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi Eylem Planı
No.172 — 2024/25
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Son iki haftada aramıza katılan 21 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
ABD’deki başkanlık seçiminde son durum? - Trump iktidarının Türkiye için muhtemel sonuçları
🖊 Global İşler Köşesi
ABD’de Kasım ayındaki başkanlık seçimlerinin sonucu hepimizi etkileyecek. Yarışı kazanmak için en önemli faktörlerden biri de kampanya için iyi para toplamak. Bugünlerde para da Silikon Vadisi’nde.
Demokrat Parti’nin kalesi konumundaki Kaliforniya Eyaleti’nde bulunan Silikon Vadisi’nde bugüne kadar daha çok Demokrat adaylar avantajlı konumdaydı. Ama Elon Musk başta olmak üzere bu seçimlerde Marc Andreessen ve ortağı Ben Horowitz gibi Silikon Vadisi’nin bazı kodamanları Cumhuriyetçi aday Trump’ı olukça güçlü bir biçimde destekliyor.
LinkedIn sahibi ve OpenAI’ın ilk yatırımcılarından Reid Hoffman ise aksi fikirde:
Silikon Vadisi’nin önde gelen bu isimlerinin farklı eğilimler içerisinde olmasının ise kendilerine göre farklı nedenleri var. Bu nedenleri ve bir zamanlar yenilikçiliğin öncüleri olan ABD’li teknoloji yatırımcılarının şimdilerde nasıl “müesses nizamın” temsilcileri haline geldiğini geçen hafta “Silikon Vadisi’nde at izi it izine karıştı” başlığı ile köşemde tartıştım.
ABD’de seçimler Kasım ayında gerçekleşecek. Şimdilerde Demokrat Parti adayı Kamala Harris ve Cumhuriyetçi Donald Trump arasındaki yarış at başı gidiyor.
Peki, yarıştan Trump muzaffer olarak ayrılırsa ne olur?
Trump’ın kampanyasının hedefinde göçmenler ve dış ticaret açıkları var. Bir yandan da yeşil dönüşüm yerine biraz da Cumhuriyetçi reflekslerle hidrokarbon ekonomisine ağırlık verme konusunda açık bir tutum sergiliyor.
Economist Intelligence Unit’in bu hafta 70 ülke üzerinden yaptığı çalışmaya baktığımızda Trump’ın iktidara gelmesinden en fazla etkilenecek üç ülke sırasıyla Meksika, Almanya ve Çin.
2016-2020 arasındaki dinamikler ve Trump’ın mevcut kampanyası düşünüldüğünde muhtemel bir Trump döneminde Türkiye-ABD ilişkileri konusunda ümitli olan bir çok kişinin hayal kırıklığına uğraması muhtemel.
Bu konudaki düşüncelerimi, bugünkü köşemde “Trump iktidarının Türkiye için muhtemel sonuçları” başlığı altında tartıştım.
İşsizlik maaşları ile Fransa’da girişimci olmak
🗞️ Haftanın Haberi
İşsizler için bir güvenlik ağı (safety net) olarak tasarlanan Fransa'daki işsizlik sigortası sistemi Chômage, Fransa’da kurulan startaplar için ihtiyaç duyulan tohum yatırımı için kaynak sağlarken bir tür teşvik sistemi rolü oynuyormuş.
2021 yılında kurulan şirketlerin 1/3’ü bu destekler sayesinde kurulmuş. Bunların ne kadarının startap olduğunu söylemek zor. Ancak, 200 kuluçka aşamasındaki girişimde yapılan bir araştırmaya göre buralardaki çalışanların %80’i işsizlik ödeneklerinden faydalanıyor veya faydalanmış.
%7 işsizlik oranın olduğu Fransa’da işsizlik ödenekleri, GSMH’nin %2,8’i kadar bir paya sahip. Bu rakam daha düşük işsizlik oranları olan ABD’de %0,8, İngiltere’de ise %0,1.
Türkiye’de ise İşsizlik Fonu’nun giderleri 2023 yılında 117,3 milyar lira oldu. Yani 26.2 trilyon liralık ekonomi içinde %0,004 büyüklüğe sahip.
Geçtiğimiz ay TBMM’de kabul edilen Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu ile çalışanlara verilen hisse opsiyonlarının uzun süre elde tutulması ile belli vergi teşvikleri getirildi. İyi bir adım ama tam vergi muafiyeti için hisseleri 12 sene elinize tutmanız gerekiyor. 12 sene çalışılan startap mı var?
Hisse opsiyonu konusu, Avrupa’da da son dönemde gündemde. Sifted’in 198 kişi ile yaptığı ankete göre çalışanların %41.4'ü sahip oldukları hisse opsiyonlarının değerini bilmiyor. Dahası, %39.4'ü şirketlerinin son değerlemesini bilmiyor.
Yeni iş kurmak için hisse opsiyonu mu işsizlik ücreti mi daha iyi bir teşvik? Kim bilir…
Avrupa ve Türkiye’de startap yatırımlarında son trendler
📝 Haftanın Raporu
Temmuz ayında, Türkiye’de ve Avrupa’daki teknoloji dünyasındaki trendleri takip etmek adına iki önemli rapor yayımlandı:
Birinci rapor, Startups.Watch Türkiye Raporu:
Yılın ilk yarısında TÜBİTAK BİGG, 136 ayrı yatırımla önemli bir lokomotif rolü oynarken, yaptığı yatırımlarda biyoteknoloji, sağlık teknolojileri ve elektronik başlıkları öne çıktı.
2023’e dair gözlemlerimden biri olan teknoloji yatırımlarında yabancı payındaki gerileme bu yılın ilk yarısında da devam ediyor. Geçen sene %10’lara gerileyen yabancı payı, bu yılın ilk yarısında %5 olmuş.
İkinci rapor ise TechEU’nun hazırladığı teknoloji ekosistemi raporu.
Avrupa’da ise 2023’e göre yatırım büyüklüğü açısından 2024 yılındaki rakamlar daha iyi ve 2022 yılı rakamlarına yaklaşılmış.
En fazla yatırım alan ilk üç dikey ise iklim teknolojileri, ulaştırma ve fintek olmuş.
Bu arada daha önce tartıştığım gibi girişim borçlarında (venture debt) da bir artış söz konusu.
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı yayımlandı
🤔 Fikri Takip
Geçtiğimiz hafta da yapay zekâ teknolojisi alanında son dönemde hız kazanan dönüşümlere paralel olarak yapılan yeni düzenlemeleri içeren güncellenmiş Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı kamu oyuyla paylaşıldı.
Eylem planına bakıldığında Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, TÜBİTAK, ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı paydaş kurumlar olarak öne çıkmakta.
Önümüzdeki bir buçuk sene için eylem planında 71 maddelik bir liste var. Bu hedefleri bu kadar kısa süre içerisinde gerçekleştirmek pek mümkün gözükmüyor. Bu nedenle belki de bir önceliklendirme yapılsa daha iyi olabilirdi.
Plana bakıldığında öne çıkan maddeler iki ana başlıkta gruplandırılabilir:
Kapasite artırımı ve yerli teknoloji gelişimi:
Madde 21: Yerli olarak geliştirilecek üretken yapay zekâ modellerine (LLM, LAM vb.) ilişkin teknik ve etik standartları belirlemek ve bu süreci yönetmek üzere uzman bir komite kurulacaktır. (Etik meselesi)
Madde 27: Küresel teknoloji firmalarının YZ alanındaki Ar-Ge faaliyetlerini Türkiye’de yürütmesine yönelik özel bir mekanizma kurgulanacaktır.
Madde 32: Kamu kurum ve kuruluşlarının sahip olduğu verilere ilişkin envanter çıkarılarak “Merkezi Kamu Veri Alanı” kurulacak ve bu verilerin araştırmacıların ve teknoloji geliştiricilerin kullanımına sunulmasına yönelik mekanizmalar geliştirilecektir. (Verinin tek elde toplanması ve kullanıma açılması)
Regülasyon ve yasal çerçeve:
Madde 25: Yapay zekâ tarafından oluşturulan içeriğin fikri mülkiyet haklarının açıklığa kavuşturulmasına yönelik rehber hazırlanacak ve YZ ürünlerinin patentlenebilmesine ilişkin standartlaştırma çalışmaları yapılacaktır.
Madde 36: Yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesini, kullanılmasını ve YZ içeren sistemlerin piyasaya arzını düzenleyen uluslararası normlarla uyumlu ulusal düzenleme yapılacaktır.
Madde 39: YZ Uygulamaları Hukuki Değerlendirme Rehberi hazırlanacaktır.
Madde 42: YZ yaşam döngüsündeki işlevsel operasyonları kapsayan “Algoritmik hesap verebilirlik” ile ilgili denetim rehberlerinin hazırlanması ve uygulama temelli teknik denetimlerin yapılması amacıyla gerekli mekanizmalar oluşturulacaktır. (Algoritmanın şeffaflığı)
Madde 54: YZ ürünlerinin risk odaklı değerlendirilmesine imkân tanıyan "YZ Risk Yönetimi Sistemi Belgelendirme Programı" hayata geçirilecektir. (Risk temelli yaklaşım – AI Act)
Madde 55: YZ uygulamaları denetim ve yasal uyumu için belgelendirme mekanizması doğrultusunda “Güvenilir Yapay Zekâ Damgası" oluşturulacaktır.
Madde 60: Ülkemizin siber uzaydaki varlıklarına karşı yöneltilen, özellikle yapay zekâ ile güçlendirilmiş yeni nesil siber tehditlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve etkilerinin azaltılması kapsamındaki işlerin tek elden yürütülmesi amacıyla gerekli politika ve mevzuat geliştirme çalışmaları yürütülecektir.
Daha önce Türkiye’nin nasıl bir strateji izlemesi gerektiğine dair görüşlerimi “Yapay zekâ: Türkiye iki arada bir derede” başlığı altında tartışmış, 2021 yılında ilan edilen Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi’ni ise bültenimizde ele almıştık.
İki hafta sonra, 16 Ağustos’ta görüşmek üzere…
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz