Global İşler+ 2024/13
Global İşler+ 2024/13
🦾Yapay Zekâ & Dijital Kodamanlar, 😷 Sağlık Sektöründe Yapay Zekâ, 🌍 AB Yapay Zekâ Yasası'nın Dünyadaki Yansımaları, 🇹🇷 "Yerli ve Milli Şirket" Nedir?, 🫰 AB Soğuk Cüzdanları Yasaklıyor mu?
No.161 — 2024/13
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Son iki haftada aramıza katılan 13 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Bu hafta köşe yazımda son haftalarda dünyada yapay zekâ şirketlerinde yaşanan yaprak dökümünü, podcastımda ise “yerli ve milli şirket” kavramını tartışıyorum. Dosyalarımızda sağlık sektöründe yapay zekâ tartışmaları ve AB’de yeni çıkan yapay zekâ düzenlemeleriyle ilgili ABD ve Hindistan’dan gelen yorumlar var. Keyifli okumalar!
Yapay zekâda yaprak dökümü
🖊 Global İşler Köşesi
Yapay zekâ şirketleri son dönemde mantar gibi çoğalıyor. Fakat insan kaynağı başta olmak üzere belli kısıtlarla karşılaştıklarında büyük teknoloji şirketleri kadar avantajlı konumda değiller. Son dönemde Google, Microsoft ve Amazon’un bir çok gelecek vaadeden yapay zekâ girişimine kanca atmasının nedenlerinden belki biri de bu.
Yapay zekâ alanında faaliyet gösteren girişimlere milyonlarca hatta milyarlarca yatırım yapan dijital kodamanlar, sektörde konumlarını daha da güçlendiriyor.
Kendisine yatırımcı bulamayan şirketler ise bir çok sorunla beraber mücadele etmek zorunda kalıyor.
Mart ayında yapay zekâ sektöründe iki önemli gelişme yaşandı. İki önemli şirketin yıldız ismi bu şirketlerden ayrıldı. Bunlardan biri Emad Mostaque, kurucusu ve CEO’su olduğu Stability AI adlı şirketten istifa etti. İkinci önemli gelişme ise Inflection AI’ın kurucusu Mustafa Süleyman’ın Microsoft tarafından yapay zekâ çalışmalarının başına getirilmesiydi.
Sektördeki bu hareketliliğin ne anlama geldiğini, Stablity AI ve Inflection AI şirketlerinin hikayelerini merak ediyorsanız bu hafta Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemi okumanızı tavsiye ederim.
Sağlık sektöründe yapay zekânın teknolojisinin geleceği
📤 Haftanın Dosyası
5 Mart’ta Webrazzi XYZ Konferansı’nda yaptığım sunumda IMF’nin bu yıl başında yayımladığı “Gen-AI: Artificial Intelligence and the Future of Work” başlıklı rapora atıfta bulunmuş, önümüzdeki dönemde iş gücü piyasasının yapay zekâ teknolojisinden nasıl etkileneceği üzerine görüşlerimi paylaşmıştım.
Rapora göre bu alandaki teknolojik gelişmelerden en fazla istifade etmesi beklenen meslek gruplarından biri de doktorlar/cerrahlar.
Sağlık alanında yapay zekâ kullanımı, bültenimizde sık sık işlediğimiz temalardan biri. Geçen hafta The Economist bu konuda özel bir dosya yayımladı. Peki, rapora göre acaba sağlıkta yapay zekânın ilk uygulandığı alanlar neler olacak?
En önemli iş kalemlerinden biri de arka planda yürüyen idari işler.
26 Ocak’ta kaleme aldığım köşe yazımda aile hekimlerinin nasıl lüzumsuz idari işlerin altında ezildiğini yazmıştım. Bu işlerin birçoğunun yapay zekâyla hızlandırılması ve aile hekimlerinin yükünün azaltılması mümkün.
Ancak bu teknolojiden etkin bir şekilde yararlanmanın önünde bir çok engel söz konusu. Bunlardan biri de veriye erişim.
Her konuda olduğu gibi kurumlar ellerindeki verileri paylaşmak istemiyor. Söz konusu sağlık olunca bir de kişisel verilerin korunması ve ulusal genetik verilerin paylaşımı gibi hassesiyetler de devreye giriyor. Verilerin siloların içinde kalmasının önlenmesi lâzım.
Veri az olunca yapay zekâ uygulamalarının etkinliği de azalıyor. Mesela büyük dil modelleri. Bu modellerin henüz Türkçe’de zayıf bir şekilde çalıştığını yazmıştık. Hem Türkçe hem de tıp dilinde model eğitmek, doktorların yazdığı reçeteleri okumaktan daha zor olabilir. 😳
Tabii, sağlıkta yapay zekâ uygulamalarını artırmak için sağlık hizmetlerinin başarı ölçütlerini de yeniden değerlendirmek gerekli. Eğer başarı, kaç hastanın muayene edildiği gibi “girdi” ölçütleriyle değerlendirilirse işimiz çok zor. Ama esas ölçüt, hastanın toplam konforunu en az maliyetle iyileştirmek olursa, yapay zekâ uygulamalarının şansı daha fazla. Buna “değer bazlı sağlık” (value based health care) deniyor .
Ancak sağlıktaki değeri ölçmek veya neyin değerli olduğu üzerinde uzlaşmak da ayrı bir sorun!
Türkiye’de sağlık alanında ciddi bir veri havuzu var. Bu veriyi yapay zekâda kullanmak için yerli ve küresel tecrübeleri bir araya getirmek lâzım. The Economist’in analizi bu açıdan önemli.
Bu arada veri konusunda BM Kalkınma Programı (UNDP), 1 Nisan’da “Veri Yönetişimi Çerçevesi - Türkiye için Tavsiye Raporu” başlıklı çalışmasını yayımladı.
AB Yapay Zekâ Yasası’ndan ne gibi dersler çıkarmalı?
🤔 Fikri Takip
Geçtiğimiz hafta bültenimizde 13 Mart’ta AB Parlamentosu’nun Yapay Zekâ Yasası’nı (AI Act) onayladığını not etmiştik. Dünyada bu alandaki ilk düzenleme olması nedeniyle Yapay Zekâ Yasası’nın başka ülkeler nezdinde örnek teşkil etmesi muhtemel. Bu konuda ABD ve Hindistan’dan yasa ile ilgili gelen ilk tepkiler ilgi çekici:
ABD
Electronic Privacy Information Center (EPIC) tarafından yayımlanan değerlendirmede Maria Villegas Bravo, Avrupa’daki yaklaşımı ABD açısından ele alınmış.
Yazıda Ekim 2023’te Başkan Biden tarafından yayımlanan Yapay Zekâ Kararnamesi ve NIST (National Institute for Standards and Technology) tarafından hazırlanan Risk Yönetim Çerçeve Metni’nin AB’deki Yapay Zekâ Yasası’ndan belli ölçüde etkilendiği not edilmiş.
Maria Villegas Bravo, muhtemel bir düzenlemede ise ABD’nin şu hususlara dikkat etmesi gerektiğinin altını çizmiş:
Yasanın ihlali durumunda bireylere, yapay zekâ şirketlerine karşı dava açma hakkı tanınması
İnsan hakları ihlallerine dair risklerin nasıl yönetileceğine dair bir çerçevenin çizilmesi
Yapay zekâ tarafından üretilen içeriklere dair bilgilendirmelerin yapılması
Verinin ayrımcılığa neden olacak şekilde kullanılmasının önüne geçilmesi
Biyometrik verinin korunmasına dair gerekli siber güvenlik tedbirlerinin alınması
Deepfake gibi zararlı uygulamarın önüne geçilmesi, Çin’de uygulandığı gibi bir sosyal kredi sisteminin, duygu tanımlamanın ve yüz tanımlamanın yasaklanması
Hindistan
Shweta Bharti ve Pranshu Singh, Hindistan ile AB’nin yaklaşımlarını mukayese ettikleri değerlendirmede Hindistan’ın önceliğinin sektörde sıkı düzenlemeler yerine yapay zekâ teknolojisinden azami ölçüde fayda sağlamak olduğunu belirtiyor.
Bharti ve Singh, bu yaklaşımın sorumlu yapay zekânın (responsible AI) standartlarının belirlenmesine engel teşkil etmediğini, bu konuda 2018’de kabul edilen Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi’nin önemli bir çerçeve çizdiğini vurguluyor.
Yazarlar ayrıca 2023’te yasalaşan Dijital Kişisel Verileri Koruma Kanunu (Digital Personal Data Protection Act) ile kişisel verilerin işlenmesine dair önemli düzenlemeler getirildiğini, 2024’te parlamentoya gelmesi beklenen Dijital Hindistan Yasası (Digital India Act) ile de dijital kodamanlar ve dijital haber içeriği üreticileri arasındaki dengesizliğin giderilmesinin hedeflendiğini söylüyor.
Görünen o ki, Hindistan münhasıran bir yapay zekâ düzenlemesi yapmak yerine bu konuda biraz da bekle gör stratejisi izlemeyi tercih ediyor. Özellikle, AB’deki yasanın yürürlüğe girmesi ile Avrupa’da iş yapan Hindistanlı şirketlerin uyum sorunları ile karşılaşabilecekleri, ama inovasyon açısından bu şirketlerin sıkı düzenlemeye tabi olmadıkları için belli avantajları olacağı da not ediliyor.
Bu konuda daha önce görüşlerimi “biz de beklemeliyiz” diye “Brüksel Etkisi – Londra Tepkisi” başlığı altında kaleme almıştım.
Ayrıca geçen sene Mayıs ayında bültenimizde ABD’de yapay zekâ regülasyonu konusundaki tartışmaları ele almıştık.
Yerli ve milli şirket nedir?
🎤 Global İşler Podcast
Global İşler Podcast’ın bu haftaki yayınında “yerli ve milli” şirket meselesini ele aldım ve aşağıdaki sorulara cevap aradım:
Yurtdışında kurulu Hepsiburada ve Getir “yerli ve milli” mi?
Dubai’de kurulan milyar dolarlık Careem nerenin şirketiydi?
Sanayi stratejisinde gayet güzel yapılan “yerli-milli” tanımının içi nasıl boşaltıldı?
Avrupa şahsi soğuk cüzdanları yasaklıyor mu?
Kısa Kısa…
Geçtiğimiz ay Avrupa Birliği'nde kendi soğuk cüzdanınızda kripto varlık tutmak yasaklanıyor haberleri çıktı. Tamamen yalan!
Benzer şekilde ülkemizde de yapılan KVKK değişikliği sonrasında Paypal serbest kalacak haberleri çıkmıştı. Bu da tamamen yalan!
Bu dezenformasyonların nedeni, konuyu bilmeyen kişilerin sosyal medyada atıp tutması. Sonra bir delinin attığı taşı bin akıllı çıkaramıyor.
Bitirirken
Haftaya Ramazan Bayramı nedeniyle bültenimiz yayınlanmayacak. Şimdiden herkese iyi bayramlar!
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz