Global İşler+ 2024/11
🇺🇸 TikTok Yasakları, 📝 Yapay Zekâ ile Tercüme, 💰 Paranın Geleceği, 🛵 Algoritma İnsana Karşı, 🔮 Astroloji & Teknoloji
No.159 — 2024/11
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Son iki haftada aramıza katılan 48 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Bu hafta köşe yazımın konusu ABD’de bu sefer ciddileşen Tiktok yasağı. Sonra ChatGPT’nin tercüme problemlerine, küresel fintekle ilgili bir kitaba ve gig ekonomisi uygulamalarıyla çalışanları arasındaki ilişkiye bakacağız. En sonda da sürpriz podcast var!
“Tik-tok, tik-tok” - TikTok için zaman daralıyor
🖊 Global İşler Köşesi
TikTok’un yasaklanması için ABD Kongresi’nde süreç çalışmaya başladı. Temsilciler Meclisi’nin onayladığı tasarının Senato’dan geçmesi halinde Başkan Joe Biden yasayı onaylayacağını açıkladı.
TikTok, Facebook’un sosyal medya mecralarında tekelini sarsmayı başaran yegâne girişim. Öyle ki, geçtiğimz hafta Wall Street Journal’da yayımlanan bir habere göre ABD’de 2020 yılından beri her çeyrekte en fazla indirilen sosyal medya uygulaması olmuş.
Öte yandan Amerikalılar Facebook ve Instagram’da günde bir saatten az vakit harcarken TikTok’ta 97 dakika geçiriyormuş.

2020’de dünyanın en kalabalık ülkesi olan Hindistan, veri gizliliğini ve ulusal güvenliği tehdit ettiği gerekçesi ile aralarında TikTok’un da olduğu 59 Çinli şirkete yasak getirmişti.
Şimdi Çinli Bytedance’in sahibi olduğu TikTok ile ilgili hazırlanan tasarıya göre şirketin ABD’de faaliyetlerine devam etmesi için kendisine Amerikalı bir alıcı bulması gerekecek. Aksi takdirde uygulamanın yasaklanması söz konusu.
ABD’de böyle bir adımın seçimler öncesi muhtemel etkileri üzerinde tartışan uzmanlar yasaklama kararının genç seçmenin tepkisine neden olabileceğine dikkat çekiyor.
Peki, Amerikan müesses nizamı niye TikTok’u yasaklamak istiyor? Şirketin ABD’li bir alıcıya satılması mümkün olmaz ise sonuçları ne olur? Türkiye açısından tüm bu gelişmeler ne anlama geliyor?
Tüm bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını bu hafta Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde tartıştım.
James Andrew Lewis, “TikTok and National Security”, CSIS, 13 Mart 2024.
Kevin Collier, “A TikTok ban could embolden authoritarian censorship, experts warn”, NBCNews, 17 Mart 2024.
Ussal Şahbaz, “TikTok’un Hindistan’dan kovulması Türkiye için fırsat”, 8 Temmuz 2020.
Yapay zekâ tercümanların işini elinden alır mı?
🤔 Fikri Takip
Büyük dil modellerinin sağladığı kolaylıklardan biri de tercümeleri artık daha hızlı ve doğru şekilde yapabiliyor olmamız. Fakat yapay zekânın çeviri yaptığı metin, biraz karmaşık hale gelip, edebi veya teknik özelliklere sahip olduğunda son ürünün arzulanan kalitede olduğunu söylemek güç.
Mart ayı başında Jeffrey Ding’in Çince’den “bizzat” tercüme ettiği makale de işte tam olarak bu konuyu tartışıyor.
Yapay zekânın yaptığı çevirilerde nasıl farklı anlamlar ortaya çıkabileceğini somut örnekler üzerinden tartışan makale, tercüman ile çevirmen arasındaki farkı lüks bir lokanta ile McDonald’s arasındaki mukayese üzerinden açıklıyor.
Daha önce bültenimizde yapay zekânın ne kadar fazla kaynağa erişimi sağlanabilirse daha hızlı öğrenebildiğini ama farklı İngilizce dışındaki dillerin bu anlamda dijitalleşme sürecinde bazı dezavantajları olduğunu vurgulamıştık. Bu da çevirilerdeki anlam kaymalarında önemli bir etken.
Öte yandan “ChatGPT’nin kazananları ve kaybedenleri” başlıklı yazımda “yapay zekâ, yaratıcılık niteliği düşük olan beyaz yaka işleri en az insanlar kadar iyi ve çok daha ucuza yapabiliyor” demiştim.
Bakalım Fatih Güner bu hafta bu konuda ne demiş?
Paranın geleceği: Fintek, yapay zekâ ve Web3
📚 Haftanın Kitabı
Geçen hafta Dubai’deydim. Tesadüfen Ronit Ghose’un yeni kitabı “Future Money: Fintech, AI and Web3”nin tanıtım etkinliğine de katıldım. Ronit’in eskiden Citibank’ta yayınladığı bazı raporları bültenimizde paylaşmıştık.
Fintek konularına ilgisi olanlar bu kitabı okumalı. İlk defa Çin’den Rusya’ya, Pakistan’tan Nijerya’ya son on yılda gelişen fintek işlerinin insicamlı bir hikâyesini okumuş olursunuz.
Kitapta geçen hikâyelerin çoğunun kahramanları yazarın eşi dostu olduğu için de güzel ayrıntılar bulacaksınız.
En güzeli de kitapta değerli dostum Deniz Güven’in Hong Kong’da kurduğu Mox Bankası’na bir bölüm ayrıldığını görmek oldu…
UberCheats: Gig ekonomisinde adalet arayışı
🗞️ Haftanın Haberi
Uber Eats ile yaşadığı sorunlara çözüm bulmak için yola çıkan Armin Samii'nin hikâyesi, son dönemde hızla dönüşen gig ekonomisinde karşılaştığımız sorunlara ışık tutuyor. Bu hikâye, Financial Times’ta olduça uzun ama bir o kadar da akıcı bir makale olarak yayımlanmış:
Armin Samii tipik bir kurye değil. 1960’larda Kaliforniya’ya gelen göçmen bir ailenin çocuğu olarak büyüyen 32 yaşındaki Armin Samii aslında bir bilgisayar mühendisi. Sonra bisikletle gezmeye merak sarıp kuryeliğe başlamış. Sonra da, platformun kendisine hak ettiğinden az ödeme yaptığına kanaat getirerek bu sorunu ortaya koymak adına "UberCheats" adında bir uygulama geliştirmiş.
Benzer sorunu yaşayan bir çok kurye olunca da UberCheats, dünya genelinde Japonya, Brezilya, Avustralya, Hindistan ve Tayvan gibi farklı ülkeler bir çok kullanıcı tarafından indirilmiş.
Bu indirmelerin sonucunda yapay zekânın sahip olduğu algoritma tarafından belirlenen ödemelerin %17 oranında eksik yapıldığı ortaya çıkmış.
UberCheat, algoritmaların şeffaf olmadığı yapay zekâ uygulamalarının insan hayatına somut etkilerinin güzel bir örneği.
Ayşegül Kuyumcu Türker ile Astroloji ve Teknoloji
🎤 Global İşler Podcast
Bu hafta da değişik bir konu konuşalım dedik…
Global İşler Podcast'in yeni bölümüyle karşınızdayız.
Konuğum podcastimizin yapımcısı ve Wand Network’ün kurucusu Ayşegül Kuyumcu Türker.
Ayşegül, benim ODTÜ'den arkadaşım ve ülkemizin önde gelen astrologlarından biri. Ayşegül ile astroloji ve teknolojinin nasıl kesiştiğini ve son trendleri konuştuk:
Chatgpt astrologların yerine geçer mi?
Astroloji işinde para var mı?
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz