Global İşler+ 2024/1
🤔 2023'e Ait Tahminlerim, 🦾 Yapay Zekâ & Milliyetçilik, 🌱 İklim Teknolojileri & Yeşil Dönüşüm, ⚽️ Futbol Ekonomisi & Riyad'daki Kriz
No.149 — 2024/1
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Son bir haftada aramıza katılan 22 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Yeni yılın ilk sayısından herkese merhaba. Bu sayımıza artık bir tür geleneğe dönüşen geçen yıl yaptığım tahminlerin muhasebesi ile başlıyoruz. Ardından yapay zekâ teknolojisinde küresel yarış ve milliyetçilik eğilimlerine bakacağız. Sonrasında Canan Özsoy ile iklim teknolojileri üzerine sohbetimiz ve Riyad’daki futbol krizi sonrası değerlendirmelerim var.
Mutlu bir yıl geçirmeniz dileğiyle!
2023 tahminlerim tuttu mu?
📤 Haftanın Dosyası
2024 tahminlerimi geçen hafta açıklamıştım. Gelelim geçen seneki tahminlerimin değerlendirmesine.
Öncelikle, tahmin çerçevemin esasını oluşturan şu ifadenin büyük ölçüde tuttuğunu düşünüyorum:
[Mayıs 2023] seçim sonucu ne olursa olsun, yıl ortasında bazı konularda kırılma olacak. Bazı konulardaysa belirleyici faktörler yerel değil global olduğu için önemli bir değişiklik olmayacak.
Nitekim Türkiye’de ekonomi politikası büyük ölçüde değişti. Ancak, orta ölçekli, açık bir ekonomi olarak hareket alanımız sınırlı olduğu için birçok şey de değişmedi.
Değişmeyenlere bakalım:
PayPal, Türkiye’ye dönmeyecek.
Dönmedi.
2023’te Türkiye’den çekilen sosyal medya şirketi olmayacak.
Olmadı. Çünkü, Twitter mevcut kanunlara uymadığı halde bant daraltma cezası ile karşılaşmıyor. Yerel ile global arasında böyle bir denge sağlanıyor.
Uber ise Türkiye’ye dönebilir. Seçimi muhalefet kazanırsa bunun hızlı ve kolay olacağını düşünüyorum. Zaten Uber de bu yönde hazırlık yapıyor. Mevcut iktidar devam etse bile, İstanbul’u yaşanmaz hale getiren taksi krizi, Uber’e karşı olan resmi tutumda yumuşamalara yol açabilir.
Bu tahminim tutmadı. Uber, malum artık halka açık, eski, startap ruhu olmayan bir şirket. Onun yerine Uber’in yapacağını Martı TAG yaptı. Şu an takır takır Ubercilik yapıyorlar. Bu alanda 2024’te artık reform olabileceğini düşünüyorum. Bakalım.
Eve hızlı süpermarketten sipariş vermek 2023’te eskisi kadar kolay olmayacak. Oysa ne güzel bir lükstü istediğiniz ürünü 15 dakikada -neredeyse kendi gidip alacağınız marketle aynı fiyata- evinize getirtmek
Hâlâ hızlı süpermarket kullanıyorsanız, bu tahminimin tuttuğunu fark etmişsiniz. 2024’te bu sektörün stabil hale gelmesini bekliyorum. En azından beklentilerle hizmet arasında bir uyum oluşacaktır. 2024, 2020-22 arasında bol para ile coşup 2023’te aniden sıkılaşan ortam ile tökezleyen inovatif işler için bir konsolidasyon senesi olacak. Bu süreçten başarıyla çıkan şirketlerin stabil biçimde yola devam edeceğini düşünüyorum.
Kripto varlıklarla ilgili kanun sene sonuna doğru çıkacak.
E-ticaret Kanunu’nda da bazı revizyonlar yapılacak.
Bu sonbahar gündeme gelen Avrupa Birliği’ndeki Dijital Hizmetler Yasası’nın benzeri Google, Facebook gibi şirketlerin faaliyetlerine yönelik düzenleme de tekrar gündeme gelecektir. Bu kapsamda, Google’ın medya kurumlarına telif ödemesi yapmasının da hükme bağlanacağını bekliyorum.
Türkiye’den yurtdışına kişisel veri transferine yönelik kolaylaştırmanın seçimden önce bile yasalaşması mümkün.
Türkiye’de de Google’ın medya kuruluşlarına telif ücreti ödemesine dair tartışmalar 2023 bitmeden alevlendi. Ama yine de yukarıdaki tahminlerin hiçbiri tutmadı. Makro gündem bu mikro reformlara fırsat vermedi. Ancak geçen hafta yazdığım gibi bu sene bu kanunların bazılarının çıkacağını düşünüyorum. Bakalım bunlar hangileri olacak?
Önümüzdeki aylarda konunun “Dijital Telif Yasası” olarak yasama gündemine gelmesi bekleniyor. Bu konudaki görüşlerimi TV100 ekranlarında paylaştım. 😅
Yapay zekâda dijital milliyetçilik
🧐 Fikri Takip
Rekabetin temelinde ise “yerli ve milli” yapay zekâ ve çip teknolojisini geliştirme yarışı var.
ABD ve Çin’in önde olduğu bu rekabette özellikle İngiltere, Fransa, Almanya, Hindistan, BAE ve Suudi Arabistan’ın son dönemde yaptığı hamleler dikkat çekiyor. Bu ülkeler, yapay zekâ alanında geçtiğimiz yıl toplamda 40 milyar dolar kaynak ayırmış.
Önümüzdeki dönemde veriye hükmetmek daha da önemli hale gelecek. Fakat bu yarış çok katmanlı. ABD gibi bazı ülkeler de diğer aktörlerin kapasitelerini ve davranışlarını şekillendirme çabası içerisinde.
Örneğin, çip teknolojisinde önde olan ABD, daha önce de tartıştığımız üzere Çin’e yönelik devreye soktuğu Çip Yasası ile önemli yaptırımlar uyguluyor. Bu siyaset sadece Çin’deki süreci etkilemekle kalmayıp, diğer ülkelerin de davranış şeklini etkiliyor:
Aralık ayında Abu Dhabi merkezli G42’nin Huawei başta olmak üzere Çinli donanım tedarikçileri ile olan ilişkilerini kestiğine dair açıklaması bu politikaların bir sonucu.
Peki, kıyasıya devam eden bu yarışta Türkiye ne yapmalı? Bu konuyu 2023’te “Yerli ve milli ChatGPT nasıl yapılır?” ve “Yapay zekâ: Türkiye iki arada bir derede” başlığı ile Ekonomi Gazetesi’nde tartışmıştım.
Kısa Kısa…
Girişimcilik genç yaşta mı olur?
Hiçbir anlam veremediğim bir teşviklerden biri de “Genç Girişimcilere Kazanç İstisnası”. Yeni değerlemelerle bu istisna 2024 yılı için ₺230 bin olmuş.
Peki, gençlerin girişimci olmasının mesela 40 yaşındaki birinin girişimci olmasına göre ekonomiye daha çok katkısı mı var?
Birçok akademik çalışma en başarılı girişimlerin ortalama 40 yaşında kurulduğunu gösteriyor. 2020’de ABD’de yapılan bir çalışmaya göre girişimcilik için optimum yaş 45. Bu araştırmayı yayınlayan kurum ABD’nin en prestijli akademik ekonomi kurumlarından American Economic Association.
Geçtiğimiz hafta da Endeavor tarafından 200 unicorn girişimcisi ile yapılan çalışmayı bültenimizde paylaşmıştık. Oradaki çıktılar da tecrübenin önemine işaret ediyor.
Canan Özsoy ile iklim teknolojileri
🎤 Global İşler Podcast
2024’ün ilk podcastı için eski patronum Canan Özsoy ile bir araya geldik. Kendisiyle diş hekimliğinden başlayıp Paris’te sağlık sektöründe inovasyonlara, oradan da GE Türkiye CEO’luğuna uzanan iş hayatını konuştuk.
Türkiye yeşil dönüşümde nerede?
Yeşil dönüşüm için önümüzdeki dönemde neler yapmamız gerekiyor?
Yeni teknolojiler bize destek mi köstek mi?
İnovasyon labaratuvarda mı yoksa müşteriyle konuşarak mı yapılır?
Türkiye yeşil teknolojilerde yerli inovasyonları nasıl yaptı?
Riyad’daki maç krizini anlamak için 1995’e dönelim…
🖊 Global İşler Köşesi
29 Aralık’ta Riyad’ta Fenerbahçe ve Galatasaray arasında oynanması planlanan Süper Kupa finali bir krize dönüştü. Maç ertelendi ve Türk takımları eve döndü.
Bu konu toplumun birçok kesimi tarafından enine boyuna tartışıldı. Bana göre süreç daha iyi yönetilebilirdi. Ama olmadı.
Türkiye’de tartışmalarda üzerinde durulan meselelerden biri de Süper Kupa Finali için neden Suudi Arabistan’ın seçildiği.
Buna cevap vermek için buraya nasıl geldiğimize bakmak lâzım? Bana göre süreci buraya taşıyan en önemli kırılma noktalarından biri de 1995’te Avrupa Adalet Divanı’nın Bosman Kararı idi.
Eğer siz de futbol ekonomisinde bugün Körfez ağırlığının nasıl ortaya çıktığını merak ediyorsanız bu hafta Ekonomi Gazetesi’ndeki köşeme bir göz atabilirsiniz. Zira futbol dünyasının içinde bulunduğu durum, 2032 yılında UEFA Avrupa Kupası’nı düzenlemeye hak kazanan İtalya ve Türkiye açısından da önemli ipuçları barındırıyor.
Bu arada John Douvis ve Temis Billonis’in 2005’te Bosman Kararı’na dair Türkiye’de yayımlanan Turkish Journal of Sports Medicine’deki makalelerini de okuyabilirsiniz. Bu konuda bulabildiğim tek tük yayından birinin Türkiye’de bir bilimsel dergide yayınlanması hoşuma gitti.
Bitirirken…
📚 Geçtiğimiz hafta 2023 yılında okuduğum kitapların tam listesini Twitter’dan paylaşacağımı söylemiştim. Merak edenler tam listeye bu linkten ulaşabilir.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz