Global İşler+ 2023/42
🌱 COP28 & Yeşil Dönüşümün Kaybedenleri, 🇪🇺AB Yapay Zekâ Kanunu Geliyor, 📈2024'te Teknoloji Dünyasındaki Trendler, 🇹🇷Dijital Telif Yasası & Habercilik
No.146 — 2023/42
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
Son iki haftada aramıza katılan 34 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Yeşil dönüşümün kaybedenleri
🖊 Global İşler Köşesi
2023 yılında Dubai’de düzelenen ve yaklaşık iki hafta süren BM İklim Değişikliği Konferansı (COP28) 12 Aralık’ta sona erdi. Bu seneki zirvede üzerinde uzlaşıya varılan kararları bazı kesimler yetersiz görürken, adeta bir lobi ordusu ile COP28’i yakından takip eden petrol üreticileri için ise önemli bir milat niteliğindeydi.
Üzerinden anlaşma sağlanan metinde ilk kez fosil yakıtlardan bahsedildi. Ancak ülkelere enerji sistemlerinde fosil yakıtların kullanımından uzaklaşmaları (transitioning away from fossil fuels in energy systems) çağrısında bulunmakla yetinildi.
Bu seneki zirvede 130 ülke karbon salınımlarının azaltılması, yenilenebilir enerjinin payının ve enerji verimliliğinin artırılması yönünde önemli taahütlerde bulundu.
Fakat Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 10 Aralık’ta yayımladığı bir değerlendirmede bu taahütlerin küresel ısınmanın 1,5 °C ile sınırlandırılması hedefi için yeterli olmayacağını ilan etti.
Her ne kadar IEA tarafından devletlerin verdiği taahütleri yetersiz görülse de yeşil dönüşüm politikalarının önümüzdeki süreçte belli kesimler ve ülkeler üzerinde önemli maliyetleri olacağı ortada. Bu kesimlerin kimler olduğunu ve uygulanacak politikaların muhtemel siyasi etkilerini sınırlandırmak için diğer ülkelerin nasıl hareket ettiğini bu haftaki Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde tartıştım.
Ayrıca 1 Aralık’ta da yeşil dönüşümün ne gibi fırsatlar getirdiğini “İklim değişikliğindeki iş fırsatları” başlığı ile ele almıştım.
Yeşil dönüşümün iktisadi etkilerine dair ünlü ekonomist Jean Pisani-Ferry, Selma Mahfouz ile birlikte Fransız hükümeti için oldukça kapsamlı bir rapor hazırlamış: The Economic Implications of Climate Action. 2023.
Yeşil dönüşümün siyasi maliyetleri nasıl yönetilir? Diane Bolet, Fergus Green ve Mikel Gonzalez-Egunio ile beraber ‘How to Get Coal Country to Vote for Climate Policy: The Effect of a “Just Transition Agreement” on Spanish Election Results’ başlıklı çalışmada İspanya’daki seçimlere bakmış.
Dünyanın ilk yapay zekâ kanunu Avrupa’dan
🧐 Fikri Takip
Bir önceki bültenimizde AB Yapay Zekâ Yasası (AI Act) ile ilgili müzakerelerin tıkandığını belirtmiş, bu konuda bazı özel şirketlerin yürüttüğü lobi çalışmalarına dikkat çekmiştik. Nihayet, bu tanıklık geride kaldı ve 8 Aralık’ta AB Konseyi ile Parlamento 36 saatlik bir müzakere maratonu sonucunda geçici bir uzlaşıya vardı. Yasanın 2024'te yapılacak oylama sonrası 2025'te yürürlüğe girmesi bekleniyor.
Yapay zekâ regülasyon sürecine risk temelli bir yaklaşımla başlansa da yasaya son dakikada eklenen altyapı modellerine (foundation models) dair değişikliklerle oldukça detaylı bir metin ortaya çıktı.
Buna göre ChatGPT gibi yapısal model geliştiricileri, AB telif hakkı yasalarına uymak, sistem riskleri, siber güvenlik ve enerji verimliliği hakkında da raporlama yapmak zorunda olacak.
Varılan siyasi uzlaşı sonrası bir basın bildirisi yayımlayan Digital Europe, yasalaşacak metnin AB’yi yapay zekâ yarışında geride bırakabileceğine dikkat çekti. Zira düzenlemeye uyum sağlamak zorunda kalacak olan KOBİ’lerin bunun için yaklaşık €300,000 gibi bir maliyetle karşılaşacağı hesaplanıyor. Bu da avukatlara daha çok kaynak ayrılırken daha az mühendis istihdam etmek demek.
2024 yılında teknoloji dünyasındaki trendler: Yapay zekâ ve diğer şeyler
📉 Haftanın Sunumu
Benedict Evans, her sene olduğu gibi bu sene de yeni yıldan hemen önce teknoloji dünyasındaki makro ve stratejik trendler hakkında derli toplu bir sunum hazırlamış. Doğal olarak bu seneki odak konusu yapay zekâ:
2023 yılında ChatGPT ile büyük dil modellerini yakından tanıma fırsatı bulduk. Peki, şirketler bu inovasyona ne kadar alışabildi?
2024 yılında en büyük soru YGZ-Yapay Genel Zekâ (AGI-Artificial General Intelligence) teknolojisi alanında atılacak adımlar.
Eğer bu sunumu Evans’tan dinlemek isterseniz Helsinki’de Slush Konferansı’ndaki kaydını Youtube üzerinden de seyredebilirsiniz.
2023’te dünyada teknoloji yatırımları düşerken, YZ’ye yapılan yatırımlar yükseldi. ABD’nin en önemli hızlandırıcı programı Y-Combinator’dan çıkan startapların dağılımı güzel bir gösterge.
Yapay zekâ alanında sabit sermaye yatırım ihtiyacı hâlâ çok yüksek. Bu yatırım büyük bir kısmı ise Google, Amazon, Microsoft ve Facebook gibi dijital kodamanlardan geliyor. Bu şirketlerin toplam altyapı yatırımı 2015’te $25 milyarı bile değilken 2023’te bu rakam $125 milyarı geçmiş durumda.
Dijital telif yasası ve habercilik: Türkiye ne yapmalı?
🗞️ Haftanın Haberi
Geçtiğimiz hafta, Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı Hüseyin Yayman, Türkiye’de dijital telif yasası ile ilgili düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerektiğini ve bu alanda bir boşluk bulunduğuna dikkat çekti. Yayman ayrıca Google ile bu konuda görüşmeler yaptıklarını not etti.
Bu gelişmenin ardından geçtiğimiz hafta dijital telif yasası ve haberciliğin geleceğini Posta Gazetesi’nden İpek Alemdar ile konuştuk.
Kasım ayı sonunda Kanada hükümeti Google’ın haber üreten medya kuruluşlarına yılda 74 milyon dolar ödeyeceğini açıklamıştı.
Öte yandan bu hafta OpenAI, Alman medya devi Axel Springer ile bir anlaşma imzaladı. Buna göre bundan sonra OpenAI, GPT modellerinin eğitiminde Business Insider ve Politico içeriklerinin kullanmak için Axel Springer’a belli bir ücret ödeyecek.
Vaktiyle Google ile haberciler arasında böyle bir pazarlık yapılmadığı için bugün dünyada bu konular kanuni düzenlemelerle çözülmeye çalışılıyor. Bültenimizde daha önce dijitalleşme ile beraber haberciliğin nasıl dönüştüğünü ve geleneksel medyanın bu dönüşümden nasıl etkilendiğini tartışmış, “Haberciler parayı nereden bulacak?” diye sormuştuk.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz