Global İşler+ 2023/41
Global İşler+ 2023/41
🌱COP28, 🤖OpenAI/Sam Altman Krizinin İzdüşümleri, 🇪🇺AB'de Yapay Zekâ Yasası Tartışmaları
No.145 — 2023/41
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum.
Son bir haftada aramıza katılan 29 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Bu hafta OpenAI’daki çalkantıları ve AB’deki yapay zekâ düzenlemesi tartışmalarını takip ediyoruz. Öncesindeyse Dubai’de başlayan COP28 zirvesi çerçevesinde, iklim teknolojilerindeki fırsatlara dair köşe yazım var…
İklim değişikliğindeki iş fırsatları
🖊 Global İşler Köşesi
BM İklim Değişikliği Konferansı’nın 28.’si (COP 28) bu sene 30 Kasım-12 Aralık tarihleri arasında Dubai’de düzenlenecek. 1992 yılında Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ni (UNFCCC) imzacı devletlerin, sivil toplum örgütleri, şirketler, kanaat önderleri gibi birçok tarafla bir araya geldiği bir oluşum olan COP (Conference of the Parties) “Tarafların konferansı” anlamına geliyor.
Dubai’de 28.’si düzenlenecek olan zirvenin önemli dönüm noktaları arasında 1997 yılındaki Kyoto Protokolü ve 2015 yılındaki Paris Anlaşması bulunuyor.
Paris Anlaşması’na taraf olan ülkelerden biri olan Türkiye de Ekim 2021’de bu anlaşmayı TBMM’de onayladı ve cumhurbaşkanının imzası ile 2053 yılı için sıfır emisyon hedefleri resmen kabul edildi.
Dubai’deki COP zirvesinden ne gibi sonuçların çıkacağını kestirmek şimdiden güç. Ama son dönemde Batılı ülkelerin özellikle iklim değişikliği konusunu sadece bir çevre meselesi olarak değil, aynı zamanda bir kalkınma fırsatı ve Çin ile rekabet meselesi olarak gördüğü aşikâr:
Geçtiğimiz yıl “Enflasyon ile Mücadele Yasası”nı (Inflation Reduction Act) onaylayan Joe Biden yönetimi 2030’a iklim teknolojilerine milyarlarca dolar kaynak aktararak ülkedeki karbon salınımını %40 oranında azaltmayı ve aynı zamanda istihdama katkı sağlamayı hedefliyor.
AB ise Yeşil Mutabakat (Green Deal) çerçevesinde 2030’a kadar emisyonları %55 oranında düşürmek için kamu ve özel sektör eliyle en az 1 trilyon avro iklim teknolojilerine yatırım yapacak.
Batılı ülkeler, iklim teknolojisine yatırım konusunda oldukça kararlı. Bu konuda sadece teşvikler değil aynı zamanda önemli regülasyonlar da devreye alınıyor. 1 Ekim itibariyle AB’nin “Sınırda Karbon Düzenlemesi” (Carbon Border Adjustment Mechanism-CBAM) geçiş süreci başlamış durumda. AB, Türkiye’nin birinci ticaret ortağı. Bu nedenle bu değişikliklerden en fazla etkilenecek ülkelerden biri de biziz. Ama bu meydan okumayı fırsata çevirmek de bizim elimizde. Bu konuda neler yapmakta olduğumuzu ve neler yapabileceğimizi bu haftaki Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde tartıştım.
IMF, Emerging Economies Need Much More Private Financing for Climate Transition, 2 Ekim 2023
Nat Bullard, Decarbonization: The long view, trends and transience, net zero, 31 Ocak 2023.
Open AI’da Sam Altman krizinin ardından
🧐 Fikri Takip
Geçtiğimiz hafta bültenimizde de tartıştığımız üzere, OpenAI’ın kurucusu ve CEO’su Sam Altman önce bir yönetim kurulu darbesi ile görevinden alındı. Sonra da Microsoft ile şirket çalışanlarının baskısı neticesinde kısa sürede geri döndü. Bu konuya dair bu haftadan birkaç güncelleme:
Türk KOBİ’leri için OpenAI’dan dersler. Burak Dalgın, “OpenAI Vakası şirketimize ne söylüyor?” başlıklı yazısında geçen haftaki gelişmeleri, şirket, ortaklar, yönetim kurulu, CEO ve çalışanlar açısından analiz etmiş ve oldukça yerinde tespitlerde bulunmuş. Bunlardan biri de şu:
“Her şirkette CEO ekibin orkestra şefi. Bu yüzden, onun işe alımı, işten çıkarılması ve yedeklenmesi yönetim kurulunun en temel görevi. Bu konunun çoğu firmada ‘akışına bırakıldığını’ ve inanılmaz bir insan kaynakları riski alındığını hayretle gözlemledim.”
Darbe geliyorum dedi! OpenAI Yönetim Kurulu’nda Sam Altman’ı görevden almak yönünde oy kullanan ve sonra istifaya zorlanan üyelerden biri de Helen Toner’di. Kendisi daha önce raporlarına bültenimizde de yer verdiğimiz Georgetown Üniversitesi’ndeki the Center for Security and Emerging Technology isimli araştırma merkezinde de çalışıyor. Helen, başarısız YK darbesi girişiminden hemen önce bu merkezin yayınladığı “Anticipating and Managing Risks from Frontier AI Systems” başlıklı raporda OpenAI’a dair bazı risklere dikkat çekmiş.
Şimdi ne olur? Ahmet Alphan Sabancı, “Haftanın odağı: OpenAI dramasının potansiyel sonuçları” başlıklı değerlendirmesinde önemli bir tespitte bulunuyor:
“OpenAI’da yaşananların ardından gelen yönetim kurulu değişikliği ve Microsoft’un konuya dahil olma biçimi, bundan sonra YZ konusunda çalışan şirketlerin yaklaşımının değişeceğini gösteriyor. Başlarda duyduğumuz etik sohbetlerin ve fayda tartışmalarının yerini satacakları yeni ürünler ve bu şirketlerin gelirleri alacak”.
ChatGPT’nin doğumgünü kutlu olsun! IST dergisinde çıkan bu yazıyı Sam Altman olayları yaşanmadan önce kaleme almıştım. Dün ChatGPT’nin birinci yaşgünüydü. Peki bir senede neler gördük?
Fransız bakan yapay zekâ konusunda kıvırıyor mu?
Haftanın Haberi
İki hafta önce bültenimizde Avrupa Birliği’ndeki Yapay Zekâ Yasası (AI Act) ile ilgili üçlü diyalogun tıkanma aşamasına geldiğini not etmiştik. Bunun bir nedeni de bazı şirketlerin Alman ve Fransız hükümetleri marifeti ile dönem başkanı İspanya üzerinde baskı kurmaya çalışmasıydı.
Yasa aleyhinde aktif bir şekilde lobi yapan şirketlerden biri de bu sene Avrupa’ya özgü yapay zekâ geliştirme hedefiyle yola çıkan Mistral.AI. Şirketin üst düzey yöneticilerinden biri de yakın zamanda şirkete katılan eski Fransız Bakan Cedric O.
Dijital politikalardan sorumlu olarak bakan olduğu dönemde yapay zekânın ve dijital dünyanın regüle edilmesini ateşli bir şekilde savunan Cedric O, özel sektöre geçtikten sonra tavır değiştirdi. Tabii, bu radikal dönüş de ilgi çekti. Üzerine gelindiğini düşünen Cedric, X platformu üzerinden şunları söyledi:
AB’de şirketler, Haziran 2024’te gerçekleşecek AB parlamentosu seçimlerini de göz önünde bulundurarak yasayı mümkün olduğu kadar geciktirmeye çalışıyor. Öte yandan yandan bazı sivil toplum kuruluşları da yasanın bir an önce onaylanması için bastırıyor. Bu konuda inisiyatif alan kuruluşlardan biri de AI4People Enstitüsü:
Bu hafta Yale Üniversitesi’ndeki Dijital Etik Merkezi Kurucusu Luciano Floridi önderliğinde Emmanuel Macron, Giorgia Meloni ve Olaf Scholz’a hitaben açık bir mektup yazan enstitü, regülasyon sürecinin akamete uğramaması ve bu konunun şirketlerin inisiyatifine bırakılmaması için Avrupalı liderlere çağrıda bulundu.
Bakalım tüm bu tartışmalardan kim galip çıkacak?
Kısa kısa…
Spotify, Uruguay'dan çıkıyor
Uruguay'ı çok futbolcusu var diye büyük bir ülke sanabilirsiniz. Ama aslında ülkenin nüfusu 3 milyon!
Geçtiğimiz hafta Spotify, Uruguay parlamentosu tarafından onaylanan telif hakları yasasındaki değişikliğin ardından ortaya çıkan “belirsizlikler” nedeniyle, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren bu ülkeden çıkacağını ilan etti.
Dijital şirketler, küçük ülkelerin kurallarını beğenmeyince böyle oluyor. Spotify da sanatçılara telif ödemelerinin artmasını beğenmemiş.
Bitirirken
Önümüzdeki hafta COP28 nedeniyle sizden bir hafta müsaade istiyoruz. Azeem Azhar ile yapacağımız toplantıya katılım hakkı kazanan okularımızla temasa geçtik. Bu şanslı okurlarımızla 5 Aralık’ta, diğer okurlarımızla 15 Aralık’ta görüşmek üzere.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz