Global İşler+ 2023/34
Global İşler+ 2023/34
👷♀️Madenler Çevreyi Kurtaracak, 🎞️Film Endüstrisi, Grevler & Yapay Zekâ, 🧐Elon Musk'ı Anlamak
No.138 — 2023/34
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum.
Geçtiğimiz hafta aramıza katılan 21 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Bu hafta bültenimizde ilk olarak Avrupa’da madenciliğe yönelik değişen yaklaşımları kritik mineraller perspektifinden ele alıyoruz. Ardından Hollywood’da sona eren senarist grevinin yapay zekâ ile nasıl ilişkili olduğuna bakacağız. Son olarak da Elon Musk’ı konuştuğumuz podcast var.
Şimdiden herkese iyi haftasonları!
Avrupa: “Madencilik çevreye dost!”
🖊 Global İşler Köşesi
14 Eylül’de Kritik Ham Maddeler Yasası Avrupa Birliği Parlamentosu’nda onaylandı. Komisyon’un Mart ayında parlamentoya sunduğu yasa taslağında temel amaç, kritik minerallerin güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde arzının sağlanması olarak tanımlanmıştı.
Birleşik Krallık da geçtiğimiz yıl Temmuz ayında benzer bir politika metni yayımlamıştı.
Eylül ayında yayımlanan Orta Vadeli Program’da Türkiye’nin de benzer bir şekilde kritik ham madde stratejisi hazırlayacağı görülüyor.
Dijital ve yeşil dönüşüm ile birlikte bir kobalt, nikel, lityum gibi madenler daha da stratejik önem kazanıyor. Geçen haftaki bültenimizde Çin boyutuyla bu konuyu tartışmış ve spot piyasadaki dalgalı seyre dikkat çekmiştik.
Tekrar vurgulamak gerekirse, elektrikli araçlardan tutun da yenilebilir enerjide kullanılan bataryalara kadar bu minerallere ihtiyaç duyuluyor. Bu nedenle bu minerallerin güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde temini sadece ekonomik rekabet konusu olmanın ötesinde bir güvenlik meselesi olarak görülüyor
Trump döneminde başlayan Çin-ABD ticaret savaşında nadir toprak elementlerinde Çin’e olan bağımlılık konusu gündeme gelmişti. ABD’nin %80, AB’nin ise %99 oranında nadir toprak elementlerinde Çin’e bağımlı olması önemli ölçüde sorgulanmaya başlanmıştı.
Bugün artık yüksek teknolojili ürünlerde artan oranda kullanılan kritik mineraller için de Batılı ülkeler daha dengeli bir politika izlemeyi ve bir ülkeye gereğinden fazla bağımlı olmamayı hedefliyor.
Peki, kritik minerallerin sürdürülebilir ve güvenli bir şekilde temini için ortaya konan stratejik çerçeve hangi temeller üzerinde yükselecek?
Şimdiye kadar üçüncü ülkeler üzerinden madencilik faaliyetlerini yürütmeyi tercih eden gelişmiş ülkeler bu konuda nasıl bir yaklaşım benimseyecek?
Tüm bunların Türkiye ve dış politika ile ilgisi var mı?
Eğer bu soruların yanıtlarını merak ediyorsanız bugünkü Ekonomi Gazetesi’ndeki köşeme göz atabilirsiniz.
Yapay zekâ senaristlerin elinde işini alabilecek mi?
🗞 Haftanın Haberi
Hollywood’lu senaristlerin Mayıs ayında başlayıp 148 gün süren grevi, Eylül ayında sona erdi.
Görünen o ki, anlaşmazlığın diğer tarafı olan Alliance of Motion Picture and Television Producers (AMPTP) ile anlaşmaya giden Writers Guild of America (WGA) 3 yıl geçerli olması beklenen bir sözleşme konusunda uzlaşmaya varmış.
Grevi bitiren anlaşmanın ChatGPT ile ilgili hükümleri ise şu şekilde:
Herhangi bir senaryo yapay zekâ tarafından yazılmayacak veya yeniden yazdırılmayacak.
Senaristlerin yazdığı metinler yapay zekânın eğitilmesi için kullanılmayacak.
Stüdyolar, senaristlere iletilen malzeme yapay zekâ tarafından üretildiyse bu konuda karşı tarafa bilgi verecek.
Metin yazarları yapay zekâ teknolojisinden istifade edebilecek.
WGA ve AMPTP arasından varılan anlaşma, devlet kurumunun araya girmesine gerek kalmadan yapılan bir uzlaşıya iyi bir örnek. Aynı zamanda yapay zekâ çağında meslek gruplarının nasıl dönüşeceği açısından da fikir verici.
Varılan uzlaşmaya dair Ben Thompson’ın yorumu ilgi çekici:
Senaryo yazdırma konusunda stüdyolar yapay zekâ teknolojisinden iktisadi olarak pek faydalanamasa da fikir bulma konusunda bu teknolojiyi etkin kullanabilirler. Bu da stüdyolar için önemli bir avantaj.
Zaten fikir ne kadar kıymetli olsa da bunun son ürüne dönüştürülmesi için bir yerlerde insan elinin dokunuşlarına ihtiyaç var.
Yes, this will mean a lot of dreck, but as long as the absolute number of viable ideas is sufficiently high, the cost in time and effort to wade through that dreck will likely be less than the prices commanded by truly innovative show-runners who come up with ideas that are executed by union writers today. In other words, the union, as you might expect, protected the commodity writer, but has left the truly differentiated writer exposed. That is, I suppose, what unions do, which is why I’ve always been skeptical as to why any differentiated writer would want to join one.
Öte yandan meslek gruplarının korunması adına sendikalaşmanın önemi, yapay zekâ çağında yeniden tanımlanacak.
Fakat üzerinde anlaşılan sözleşmeye bakıldığında sendikanın, parlak fikirlere sahip yazarları korumaktan çok ortalama yazarları koruyan bir çerçeve oluşturulduğu görülüyor. (Zaten bütün sendikalar da böyle çalışmaz mı? ☺️)
Bu durumda bu işten çok para kazanan senaristlerin sendikaya katılması için pek de bir neden yok gibi.
İki hafta önceki bültenimizde Wharton School tarafından yapılan bir araştırmayı tartışmış ve ürün pazarlaması ile yaratıcı fikir arasındaki ince çizgiye dikkat çekmiştik.
Elon Musk’ı anlamak
🎤 Global İşler Podcast
Bu hafta Global İşler Podcast’ta GoGo Project’in kurucusu ve yönetmen Cem Adıyaman ile Elon Musk’ı konuştuk. Ayrıca Walter Isaacson’ın kaleme aldığı biyografiler üzerinden bir de Elon Musk ve Steve Jobs karşılaştırması yaptık.
Isaacson’ın Musk üzerine yazdıklarını kendi ağzından dinlemek isterseniz Kara Swisher ile geçtiğimiz ay yaptıkları sohbeti tavsiye ederim. Kara, bu podcastta konuğunu olabildiğince sıkıştırmış 😅
Ardından Kara, Scott Galloway ile yaptığı sohbette eleştirmen koltuğuna oturmuş ve Elon Musk biyografisi üzerine güzel bir podcast ortaya çıkmış. Yayının ikinci bölümünde ise eski bir Amazon çalışanı Kristi Coulter ile son yazdığı kitap üzerinden “Exit Interview: The Life and Death of My Ambitious Career" Amazon’u konuşmuşlar.
Bitirirken
Haftaya bültene ara veriyoruz. 20 Ekim’de görüşmek üzere!
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz