Global İşler+ 2023/25
Global İşler+ 2023/25
🛡️Savunma Sanayii & VC yatırımları, 💲G20 ve Kripto , ⚠️Acemoğlu: Yapay Zekâ & Riskler, 🇺🇸Teknoloji diplomasisi & Hindistan-ABD İlişkileri
No.129 — 2023/25
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum.
Son iki haftada aramıza katılan 29 okurumuza hoşgeldiniz diyoruz! Bu hafta da yaz nedeniyle yaptığımız Cuma günü denemesine devam ediyoruz. Bültenin yeni günü ve formatı hakkında ne düşünüyorsunuz? Lütfen haber edin.
Artık unicornlar e-ticaret yerine savunma sanayiinden çıkacak
🖊 Global İşler Köşesi
Startups Watch verilerine göre 2023’ün ikinci çeyreğinde fintek yatırımları geçen seneye kıyasla yarı yarıya düşmüş. Bu durum sadece Türkiye’ye has değil. Küresel ölçekte de girişim sermayesi fonlarında bir daralma söz konusu (Startups Watch etkinliğindeki yorumlarım).
Peki, savunma sanayii, yavaşlayan teknoloji yatırımları için yeni fırsat penceresi olabilir mi?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Körfez ziyareti sırasında Baykar’ın Suudi Arabistan ile imzaladığı anlaşmaya baktığımızda bu sektörün önümüzdeki dönemde önemli bir atılım yapması mümkün gözüküyor. Bana göre bunu başarabilmek içinse Baykar örneğine bakarak şu üç şeye dikkat etmek gerekiyor:
Doğru ilişki ağlarını geliştirmek ve pazara girerken Clayton Christiansen’in yenilikçinin ikilemi (innovator’s dilemma) teorisine uygun hareket etmek.
Yalın girişim teknolojisi (lean startup) ile piyasaya uygun ürün geliştirmek.
Hızlı ölçeklenmek için askerî olduğu kadar sivil kullanım fırsatlarına da bakmak. Bu husus özellikle küresel fonlara erişim için de oldukça önemli.
Bu konuyu, bugünkü Nasıl Bir Ekonomi gazetesindeki köşemde detaylıca ele aldım. Daha fazlası için:
Girişim sermayalerinin savunma sanayii ile ilgili Ukrayna savaşı sonrası değişen tutumunu Mimi Billing “How war in Europe is making VCs bite the bullet and back defence tech” başlıklı makalesinde tartışmış.
Avrupa’da savunma sanayiine yatırım yapan yatırımcılar ve girişim sermayesi fonları hangileri diye merak ediyorsanız: Who are the few 'real' defence investors in Europe? Sifted asked the experts
FSB: Kripto piyasaları nasıl regüle edilmeli?
🗞 Haftanın Haberi
Financial Stability Board (FSB) 17 Temmuz’da kripto varlıkların ve kripto piyasalarının düzenlenmesi ile ilgili tavsiye niteliğindeki sonuç raporunu yayımladı. Bu raporun içeriği ülkemizde kripto varlık regülasyonları yeniden gündeme gelirken önemli olacak!
18 Temmuz’da Hindistan’da Gandhinagar’da gerçekleştirilen G20 Maliye Bakanları zirvesinde, bu rapora atıfla kripto konusunda FSB’nin regülasyon tavsiyeleri yerinde bulundu. Şimdi, FSB-IMF tarafından hazırlanacak olan sentez niteliğindeki son dökümanın Eylül ayındaki G20 liderler zirvesi öncesinde hazırlanması bekleniyor.
Kripto varlıkların regülasyonu konusunda FSB ve benzeri diğer uluslararası kuruluşların hazırladığı raporları ve önceki yazılarımı (mesela şunu) ChatGPT’ye yükleyerek, “Türk heyeti G20 Maliye Bakanları zirvesinde nasıl bir tavır almalı?” diye sordum:
Küresel Kripto Yönetişimi için Çok Taraflı Yaklaşım: Kripto varlıkların küresel yönetişimine yönelik çok taraflı, kapsayıcı bir yaklaşımın kritik önemini vurgulayın. Özellikle düzenleyici çerçeveleri şekillendirmedeki yükselen piyasaların rolünü öne çıkarın. Kripto varlıkların küresel doğası, potansiyel sistemik risklerden kaçınmak için uluslararası işbirliği ve uyumlu düzenleyici standartları gerektirir.Düzenleme ve Yenilikçiliği Dengeleme: FATF kılavuzlarına uygun olarak para aklamayla mücadeleyi sağlarken, tüketicileri koruyan, aynı zamanda da teknolojik yenilikleri teşvik eden dengeli ve nüanslı bir düzenleme yaklaşımı savunun. Aşırı düzenleme, yenilikçiliği boğabilir ve kripto paraların yükselen piyasalardaki potansiyel faydalarını engelleyebilir.Yükselen Piyasalarda Kripto Varlıklarının Potansiyelini Vurgulama: Kripto varlıkların yükselen piyasalardaki bankasız veya yetersiz banka hizmeti alan nüfusa hizmet etme, daha hızlı ve ucuz havalelere yardımcı olma, ekonomik istikrarsızlık karşısında sabit bir değer deposu sağlama ve servet yaratma potansiyelini vurgulayın. Kripto varlıkları en fazla benimseyen ana grup olarak gençlerin çıkarlarının tanınmasına ve korunmasına vurgu yapın.Düzenleyici Arbitrajı Ele Almak: Düzenleyici arbitrajın risklerini ve küresel standartlarda konsensüs eksikliği nedeniyle sistemik risklerin potansiyelini tartışın. Bu riskleri en aza indirmek için küresel olarak koordineli bir kripto düzenlemesi yaklaşımını savunun.
Yapay zekâ teknolojisini ne hızda entegre etmeliyiz?
🧐Fikri Takip
Daron Acemoğlu ve Todd Lensman, bu ay NBER’da yayınladıkları “Regulating Transformative Technologies” başlıklı çalışmada, yapay zekânın ne hızda sisteme entegre edilmesinin uygun olacağı ve nasıl regüle edilmesi gerektiğini tartışmışlar:
Yapay zekâ teknolojisi topluma tedrici bir biçimde adapte edilmeli. Bunun için oyun havuzları (sand boxes) oluşturulabilir. Böylelikle daha düşük riskli sektörlerden başlayarak yapay zekâ teknolojisi test edilebilir ve muhtemel riskler konusunda somut veriler toplanarak gerekli tedbirler alınır.
Öte yandan tüm sektörlere aynı regülasyon uygulaması faydalı olsa da sorunları çözme açısından yetersiz kalacaktır. Bu nedenle test alanlarının oluşturulması vergi gibi genel geçer düzenlemelere nazaran daha etkili olacaktır.
Acemoğlu ve Lensman makalelerinde ayrıca yapay zekânın regüle edilmemesi halinde nükleer teknoloji gibi felaketlere neden olabileceğini de vurgulamış. Center for New American Security adlı düşünce kuruluşundan Bill Drexel ve Michael Depp, Haziran ayında Foreign Policy dergisinde yayımladıkları makalede benzeri bir mukayese yapmıştı. Bunun için de ulus devletlerin yapay zekâ laboratuvarları ile koordineli olarak atacağı regülasyon adımlarının küresel yönetişim tedbirlerine nazaran daha etkili olacağını savunuyorlardı. Drexel ve Depp’e göre:
Nükleer teknolojinin tersine yapay zekânın kullanım alanının oldukça geniş olması ve özel sektör tarafından atılan adımların takibi konusunda devletlerin sınırlı gözlem kapasitesi bu konuyu karmaşık hale getiren önemli hususlar olarak öne çıkıyor.
Bunun için de İngiltere Başbakanı Rishi Sunak’ın önerdiği yapay zekânın barışçıl amaçlarla kullanılmasını sağlayacak Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) gibi çok uluslu bir yapının inşa edilmesi pek de kolay değil. Zira böyle bir kurumun kurulması için geçecek sürede yapay zekâ teknolojisi çok farklı noktalara gidebilir.
2021 yılında Daron Acemoğlu the Oxford Handbook of AI Governance için “Harms of AI” başlıklı bir makale kaleme almıştı. Bu çalışmada yapay zekânın regüle edilmeden kullanılması durumunda belli toplumsal, iktisadi, ve siyasi zararlara neden olacağını iddia etmişti. Acemoğlu, oluşabilecek bazı olumsuz sonuçları şu şekilde sıralamıştı:
Rekabetin, tüketici mahremiyeti ve tercihlerinin yapay zekâ nedeniyle zarar görmesi
Aşırı otomasyan ile eşitsizliğin artması, maaşların gerilemesi, çalışanın verimliliğinde sorunların ortaya çıkması
Siyasal söylem alanında yankı odaları gibi yapıların kutuplaşmaya neden olması ve devletlerin aşırı güçlenmesinin bir sonucu olarak muhalif fikirlerin kontrol altına alınması gibi nedenlerle demokrasinin gerilemesi
Hindistan ve ABD yakınlaşırken teknoloji diplomasisi
🖊 Ekstra Global İşler Köşesi
Haziran ayı sonunda Hindistan Başbakanı Narendra Modi Vaşington’daydı ve ABD Başkanı Joe Biden tarafından en üst düzeyde ağırlandı. Bu ziyarette taraflar Ocak ayında hayata geçirilen “Kritik ve Yeni Gelişen Teknolojilerde İnisiyatifi” (Initiative on Critical and Emerging Technology - iCET) çerçevesinde ilişkilerini geliştirmek için belli somut başlıklar üzerinde mutabakata vardı.
ABD, Hindistan’ı Çin’e karşı Asya’da dengeleyici bir aktör olarak görüyor ve son dönemde Hindistan ile yakınlaşma yönünde adımlar atıyor. İsrail ve Kore ile olduğu gibi ABD’nin teknoloji alanında Hindistan ile işbirliğini geliştirme çabası da bu siyasetin bir tezahürü.
Teknoloji alanındaki iş birliğinin ana unsurlarını, Hindistan ve ABD arasındaki yakınlaşmanın teknoloji diplomasisi ve Türkiye için ne anlama geldiğini geçen hafta Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi’nde ele aldım.
Başbakan Modi ve Başkan Biden arasındaki görüşmenin ardından Beyaz Saray tarafından yayınlanan Ortak Basın Açıklaması
Mayıs ayındaki bültenimizde GMF’in “Alliances in a Shifting Global Order: Rethinking Transatlantic Engagement with Global Swing States” başlıklı raporunu incelemiş ve Hindistan’ın ABD ile teknoloji alanındaki artan ilişkisine dikkat çekmiştik.
Bitirirken…
Türkiye’de e-ticaret alışverişlerinin en çok Çarşamba günleri ve 20-22 saatleri arasında yapıldığını biliyor muydunuz?
Bu veri Iyzico, Dogma Aleres ve ETİD’in bu hafta yayımladığı 2022 Türkiye E-Ticaret Ekosistemi Raporu’ndan. Ülkemizde teknoloji piyasalarına ilişkin çok az rapor hazırlanıyor. Ben de bu nedenle bu hafta yayınlanan rapora dikkatinizi çekmek isterim.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🛜 Web: ussal.net