Global İşler+ 2023/21
Global İşler+ 2023/21
🗞️Dijital Habercilik Nereye?, 💯Kissinger 100 Yaşında, 🌎G7 & Dijital Pazarlar, 🇺🇸Yatırım Yasakları ve Türk Teknoloji Şirketleri
No.125 — 2023/21
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Perşembe sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum.
Bu hafta aramıza katılan 21 okurumuza hoşgeldiniz diyoruz!
Dijital habercilik nereye gidiyor?
🎤 Global İşler Podcast
Seçimleri 28 Mayıs itibariyle geride bıraktık. Bu süreçte en fazla gündeme gelen konuların başında da dezenformasyon ve dijital habercilik geliyordu. Bildiğiniz gibi geçtiğimiz hafta Global İşler+ podcast yayınında, Türkiye’nin en önemli dijital haber sitesi Onedio’nun kurucusu Kaan Kayabalı ile beraberdik. Kaan ile yayınımızın ilk bölümünde seçim sürecinde yalan habercilik konusunu ele almıştık. Bu hafta da dijital haberciliğin mevcut durumunu konuştuğumuz sohbetimizin ikinci bölüm yayında.
Peki, bu bölümde neler var?
Buzzfeed Haber neden kapandı? Habercilikte para yok mu?
Reklam yerine ücretli abonelik modeli Türkiye'de tutar mı?
Substack ile kürasyon savaşını kim kazanacak?
Traffic: Genius, Rivalry, and Delusion in the Billion-Dollar Race to Go Viral
📚Haftanın Kitabı
Bu podcasti dinledikten sonra Buzzfeed’in kurucusu Ben Smith’in yeni kitabı Traffic’e de göz atabilirsiniz. Ben Smith, kitabında, Huffington Post’un kuruluşundan Buzfeed’in nasıl patladığına ve sonrasında da nasıl söndüğüne kadar, Onedio’nun ABD’deki benzerlerinin hikayesini anlatıyor.
Kaan ile Onedio’nun bu ortamda nasıl para kazanabildiğini tartıştık. İçerik işinden para kazanmak gerçekten zor. Zaten Ben Smith’in şimdilerde kurduğu haber sitesi Semafor da iş modeli olarak içerikten değil etkinliklerden para kazanmayı hedefliyor.
Henry Kissinger 100 yaşında
🗞 Haftanın Haberi
Almanya’nın Bayvera eyaletinde 1923 yılında dünyaya gelen Henry Kissinger, 27 Mayıs’ta 100. yaşını kutladı. Richard Nixon ve Gerald Ford dönemlerinde dışişleri bakanlığı ve ulusal güvenlik danışmanlığı yapan Kissinger, Soğuk Savaş’taki birçok gelişmenin de ardındaki kilit isimdi.
Kissinger’ın 2021 yılında Eric Schmidt ve Daniel Huttenlocher ile birlikte yapay zekâ üzerine kaleme aldığı “The Age of AI: And Our Human Future” diğer kitapları gibi yine ses getirmişti!
Ayrıca 1974 yılında Türkiye’nin Kıbrıs Barış Harekatı sonrasında ABD Kongresi Türkiye’ye silah ambargosu uygulamak istediğinde bu karara karşı çıksa da başarılı olamadı. Ama dönemin Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil ile görüşmelerinde Ermeni ve Rumlar’ın sahip olduğu lobi gücünün üzerinde durunca Türkiye’nin lobicilik çalışmalarına 1970’lerde başlamasında da etkisi oldu.
Dışişleri Bakanı olduğu döneminin ardından sadece Cumhuriyetçilerin değil Demokrat Parti idarelerinin de görüşlerine sık sık başvurduğu bir isim oldu. Kissinger, günümüzde bir çok dünya lideriyle de görüşen ve düşüncelerini paylaşmaya devam eden bir isim. Bu isimler arasında Vladimir Putin, Xi Jinping ve Joe Biden de bulunuyor. Yaşının ilerlemesi nedeniyle bir gözü görmeyen, işitme güçlüğü çeken ve birden fazla kalp ameliyatı geçiren Kissinger hâlâ günde 15 saate kadar çalışmaya devam ediyor.
Geçen sene Kissenger’ın “Leadership: Six Studies in World Strategy” adlı kitabını okumuştum. Bu kitapta Kissinger, hepsi ahbabı olan, 6 devlet adamının (Konrad Adenauer, Charles de Gaulle, Richard Nixon, Enver Sedat, Lee Kwan Yew ve Margaret Thatcher) hayat hikayelerini ve politikalarını anlatıyor. Artık neredeyse nesli tükenmiş olan bir jenarasyonun önde gelen siyasetçilerine ait gözlemleri, 99 yaşındaki eski Amerikan Dışişleri Bakanı’ndan öğrenmek büyük ayrıcalık.
Henry Kissenger’ın yüzüncü yaşgünü kutluyorum!
Dijital pazarlardaki rekabetin geleceği ve G7
📤 Haftanın Dosyası
Geçtiğimiz hafta bültende de ele alındığı üzere Mayıs ayında G7 ülkelerinin liderleri Japonya’nın Hiroşima kentinde bir araya geldi. Liderler çetrefilli konuları konuşurken, üye ülkelerin rekabet otoriteleri de aynı şekilde “dijital pazarlardaki rekabetin hali nice olacak” gündemi ile bir araya geliyor. 2021 yılında İngiltere öncülüğünde başlayan çalışmalar, “Compendium of Approaches to Improving Competition in Digital Markets” başlığıyla kapsamlı bir rapora dönüştürüldü.
Rapor önemli bir tespitle başlıyor. “Tarihte ilk defa dünyadaki tüm rekabet otoriteleri aynı pazarlardaki aynı davranışları soruşturmayı önceliklendirmiş durumdalar.” Bu önceliklendirmenin odağında da dijital reklamcılık, uygulama mağazaları ve çevrimiçi pazaryerleri var.
Dijital pazarların monopolleşme eğiliminin nedenleri tartışılırken iki önemli kavrama da dikkat çekiyor: dijital ekosistem ve tüketici zararı.
Bir platform, sunduğu temel hizmetin yanına ilave ettiği onlarca bağlantılı hizmet ile kullanıcılarını adeta hapsettiği bir dijital ekosistem yaratıyor. Buradan elde ettiği gücü de reklamcılık başta olmak üzere farklı alanlarda baskın hale gelmek için kullanıyor. Medya ve düşünce dünyamız da bu yapılardan etkileniyor.
Böyle bir dünyada tüketicilerin uğradıkları zararları “düşük fiyatın” ötesinde zarar teorileri ile incelemek gerektiğini söylüyor rapor. Yani bedava ürünler de az veya çok veri toplayarak zarara yol açabilir.
G7 gündemine de giren bu konularda, yakın zamanda, küresel ölçekte daha kuvvetli ve eşgüdümlü adımların atılacağını ve hatta AB’dekine benzer öncül düzenlemelerin yapılacağını beklemek mümkün.
Bu köşemizi kaleme alan değerli dostum Recep Gündüz’e teşekkür ederiz.
Google’ın fotoğraf uygulamasının çözülemeyen goril sorunu
🧐Fikri Takip-1
Google'ın fotoğraf programı Photos Apps, 2015'te bir siyah insanı "goril" diye etiketleyince olay çıkmıştı. Google, bir daha böyle yapay zekâ kazalarına yol açmamak için, fotoğraf verilerinin eğitildiği sistemden "goril" etiketini çıkarmış. Yani sorunu temelinden çözmek yerine bir yarabandı takmış.
New York Times'ın bu haftaki haberine göre Google'ın görüntü işleme sisteminde 8 yıl sonra hala "goril" etiketi kullanılmıyor. Detaylar için Nico Grant ve Kashmir Hill’in geçtiğimiz hafta yayımlanan yazısına göz atabilirsiniz.
Reina saldırısında ABD Yüksek Mahkemesi Twitter ve Google’ı suçsuz buldu
🧐Fikri Takip-2
Mayıs ayında Amerikan Yüksek Mahkemesi, IŞİD’in İstanbul Reina’da ve Paris’te gerçekleştirdiği saldırılarda Google ve Twitter’ı sorumlu tutan davalarla ilgili kararını verdi. Yüksek yargıçlar, Google ve Twitter’ın suçlu bulunamayacağına hükmetti.
İstanbul ve Paris’teki IŞİD saldırılarında hayatlarını yitiren kişilerin yakınları, sosyal medya platformlarında yayınlanan reklamların IŞİD’in militan devşirmesinde rol oynadığını belirtmişti.
18 Mayıs’ta Google ile ilgili yayımlanan kararda internet platformlarının kullanıcıların koyduğu içerikten sorumlu olmadığına dair düzenlemeye (Section 230) de atıfta bulunuldu.
Yüksek Mahkeme’nin Twitter ve Google hakkındaki kararları ifade özgürlüğü hakkı için önemli kazanımlar olarak görülebilir. Ama New York Times’tan Adam Liptak, bu kararların, sosyal medya platformlarının, yayımlanan içeriklerle ilgili, hangi sorumluluklara sahip olmaları gerektiğine dair var olan soruna çözüm getiremediğini belirtiyor
Bu davalarla ilgili tartışmaları Mart ayında köşemde “Reina saldırısı neden Amerikan Yüksek Mahkemesi gündeminde?” başlığı ile ele almıştım.
ABD teknoloji şirketlerimize yatırım yasağı koyar mı?
🖊 Global İşler Köşesi
Son aylarda sık sık üzerinde durduğum “friend-shoring” akımı, teknoloji işlerine yatırım yapan girişim sermayesi fonlarını da etkileyecek gibi duruyor. ABD’de sadece savunma sanayii için kullanılan “ihracat kontrolleri”nin, savunma sanayiinde uygulaması olan tüm teknolojileri içerecek şekilde genişletilmesi gündemde. Böylelikle başka ülkelere yapılacak Amerikan yatırımlarının kontrol edilmesi hedefleniyor.
Peki, bu durumda Türkiye’ye Batı’dan gelen girişim sermayesi yatırımları durabilir mi? Ne yazık ki, cevap evet. Bu konunun arka planını geçtiğimiz hafta Nasıl Bir Ekonomi gazetesindeki köşemde tartıştım.
“Friend-shoring” konusu önümüzdeki dönemde küresel iktisadi dengeleri şekillendirmeye devam edecek. Bu konuyu 2022’de “Off-shoring ve re-shoring tamam da friend-shoring ne?” başlıklı yazımda tartışmıştım.
Ayrıca “friend-shoring”, IMF’in Nisan ayında yayımlanan World Economic Outlook raporunda da ele alınmış.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🔗Web: ussal.net