Global İşler+ 2023/11
Global İşler+ 2023/11
🌎Kritik Teknolojiler ve Küresel Trendler, 🇬🇧Web3 ve Merkeziyetsizliğin Sınırları, 🙋🏻♀️Kadın ve Yapay Zekâ
No.115 — 2023/11
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Perşembe sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum.
Bu hafta Çin’in kritik teknoloji alanlarını tekelleştirmesi riskiyle ilgili Avustralya’dan gelen bir değerlendirmeyi, İngiltere’deki dijital piyasa regülatörlerinin Web3 pazarı raporunu ve —Ekonomi Gazetesi yazımda— yapay zekâ ekonomisinin neden kadınların toplumsal rolü için iyi olacağını tartışacağız.
Ama önce…
😅 Haftanın Görseli
Silikon Vadisi Bankası batışında yaşananlar, para kazanırken kapitalist olup “hepsi benim olsun”, kaybederken ise komünist olup “devlet bize sahip çıksın” diyen girişim sermayedarlarının ipliğini pazara çıkardı. Yarınki Nasıl Bir Ekonomi gazetesindeki köşemde Silicon Valley Bank olayını ve Türkiye’ye olası etkilerini tartışacağım.
Teknoloji mücadelesi cetveli
📤 Haftanın Dosyası
Australia Strategic Policy Institute (ASPI), küresel teknoloji rekabetindeki son durumu güzel bir şekilde özetleyen “The Global Race for Future Power” başlıklı raporunu Mart ayı başında yayınladı.
ASPI’nin raporunda incelenen 44 teknoloji alanından 37’sinde Çin’in üstün olduğu görülüyor.
ASPI, Critical Technology Tracker projesi kapsamında savunma, uzay, robotik teknolojiler, enerji, çevre, biyoteknoloji, yapay zekâ, kuantum ve geliştirilmiş gereçler başta olmak üzere önümüzdeki dönemde ekonomik ve toplumsal yapıyı doğrudan etkileyecek sektörleri yakından takibe almış:
Ülkeler belli teknoloji alanlarında tekel olma potansiyellerine göre yüksek, orta, ve düşük riskli olarak kategorize edilmiş.
Bu ayrım yapılırken de ülkedeki dünya çapında öne çıkan araştırma kuruluşlarının sayısı ve yapılan araştırmaların en yakın rakibine nazaran ne kadar fazla olduğuna bakılmış.
ASPI’nin verilerine bakıldığında kritik teknoloji sektörlerinde Çin, ABD ve Hindistan genellikle ilk üç sırada bulunuyor. Bu nedenle de rapor, kritik teknoloji alanındaki liderliğin Batı’dan Hint-Pasifik coğrafyasına, hatta daha da fazla oranda Çin’e, kaydığını söylüyor. Bu kayma ise rapora göre aşağıdaki riskleri barındırıyor:
Kısa vadede Çin’in arz zincirini kontrol ederek bu avantajını üçüncü ülkeler üzerinde baskı unsuru olarak kullanmaya kalkabilir.
Uzun vadede ise Çin’in mevcut kritik teknolojilerde liderlik pozisyonunu ele geçirmesi bugün var olmayan ama gelecekte geliştirilecek yeni teknolojilerin de sahibi olması anlamına geliyor.
2021’De ABD, İngiltere, Avustralya’nın bir araya gelerek oluşturduğu ve AUKUS adı verilen ittifakın temel amacı da hızla yükselen Çin’i bölgede dengeleyebilmek. Raporda demokratik ülkelerin Çin’i dengeleyebilmesi için yapması gerekenler de sıralanmış. Bunların başında ülkelerin işbirliğine gitmesi gerektiği belirtiliyor ki, yakın zamanda ABD ve AB’nin Hindistan ile yakınlaşarak teknoloji alanında ortak çalışmak üzere attığı adımları burada not edelim.
2023 seçimlerinden sonra, Türkiye’nin de kritik teknolojiler alanında hızlanacak rekabetin bir parçası olması için şimdiden strateji geliştirmesi gerekiyor. Tabi, bunun için şu soruyu da sormak gerekiyor: “Biz hangi teknoloji ittifakında yer alacağız?”
Hem bu politika tavsiyelerini hem de sektör bazında Türkiye’nin dünyadaki yerini görmek için raporla birlikte Crtical Technology Tracker veri tabanına da göz atabilirsiniz.
Global İşler+’a üye olun. Her Perşembe sabahı ücretsiz bültenimizi kaçırmayın!
İngiltere’de Web3 tartışmaları: Merkeziyetsizlik ama nereye kadar?
📤 Haftanın Dosyası
İngiltere’de dijital piyasalarla ilgili dört regülatör kurum olan the Competition and Markets Authority (CMA), the Information Commissioner’s Office (ICO), the Financial Conduct Authority (FCA) ve Ofcom’u bir araya getiren DFCF (Digital Regulation Cooperation Forum), “Insight Paper on Web3” başlıklı güzel bir rapor yayınladı.
Rapordan hoşuma gidenler:
Teknik mimarinin merkeziyetsiz olması politik mimarinin de merkeziyetsiz olacağı anlamına gelmez. Bugünkü Internet’in teknik mimarisi ile ekonomik/politik merkezileşme arasındaki çelişki bunun örneği.
Blokzinciri sistemlerinde yeteri kadar nodu kontrol eden kişi veya kuruluşlar, sistemin tamamının oy haklarını da kontrol edebilir (son Etherium güncellemesinde verimlilik artışı getiren yeni sistemler bunun önünü mü açıyor?)
Biz kullanıcılar aslında hep kullanımı kolay ve güvenilir merkezi entiteleri tercih ediyoruz. NFT alıp cüzdanınıza göndermekle kripto para borsasından alışveriş yapmak arasındaki konfor farkını düşünün.
Blokzincirinde her şeyin sürekli kaydınının tutulması, kullanıcıların verileri üzerindeki kontrolünü de azaltacak.
Bugün Google’a “unutulma hakkı” kapsamında işine gelmeyen haberleri sildiren kullanıcılar aynısını merkeziyetsiz bir sistemde kime yaptıracak?
Bu arada erişim engelleme kararları nasıl uygulanacak? 🤔
Bir gün ülkemizde de farklı regülatör kurumların işbirliği içinde yeni teknolojileri tartıştığı böyle raporlar görmek dileğiyle…
Yapay zekâ ekonomisi kadınların ekonomisi
🖊 Global İşler Köşesi
Bir süredir yapay zekâ alanındaki gelişmeleri yakından takip ederek sizlere aktarmaya çalışıyoruz. Görünen o ki, 2023 yılı yapay zekânın gelişiminde kritik bir dönemeç olacak. Bir yandan yapay zeka ile yazılan metinlere veya çizilen resimlere şaşırırken, bir yandan da bu teknolojinin çıkarabileceği yalan haber veya telif hakları gibi sorunları tartışıyoruz. Ama gözden kaçırdığımız bir mesele var ki, o da yapay zekâ ekonomisinin cinsiyet boyutu.
Yapay zekâ ile birlikte onlarca kişinin günlerce çalışarak yaptığı bir işi kısa sürede yapabileceğiz. Mesela yakın zamanda Çin ordusu için üretilen bir geminin elektrik aksamının tasarım ve planlama süreci sadece bir gün içerisinde %100 doğruluk ile tamamlandı. Normal şartlarda, en iyi bilgisayarları dahi kullansanız böyle bir proje ortalama bir yıl gibi bir sürede tamamlanabilirdi.
Bu haber, yapay zekânın nasıl bir verimlilik artışı getireceğinin en güzel örneklerinden. Ama diğer taraftan emek piyasasının dönüşmesi anlamına geliyor. Fakat hemen telaşlanmayın! Zira yakın gelecekte bu işten de kadınlar güçlenerek çıkacak.
Nedenini merak mı ediyorsunuz? Öyleyse Nasıl Bir Ekonomi gazetesindeki köşemde bu konu hakkındaki görüşlerimi okuyabilirsiniz.
Bitirirken
Önümüzdeki hafta bültenimizde GPT4’ün getirdiği yenilikleri ele alacağız. O zamana kadar Noam Chomsky’nin GPT3 ile ilgili New York Times’ta yayımlanan “The False Promise of ChatGPT” başlıklı makalesini okuyabilirsiniz.
Eğer hala podcastimi dinlemediyseniz bu sabah deneyebilirsiniz. İlk 4 bölümümüz burada yayında.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🔗Web: ussal.net