Global İşler+ 2022/6
📹dijital yayıncılık, 🤯Google'a İngiltere'den tokat, 🔗dijital reklamcılık, 📈En çok yatırımı kim yapıyor?, 🎧spotify'dan sansür
No.69 — 2022/6
Her hafta Çarşamba sabahı çıkan Global İşler+ Bülteni’nde teknoloji, toplum ve politikanın kesişiminde dünyada olup bitenlere bakıyor, Türkiye’de olanları anlamaya çalışıyoruz. Bu bülten size iletildiyse lütfen Substack üzerinden üye olun!
Bu hafta dijital mecralardaki reklamlara ve yayıncılığa bakıyoruz. Daha önce Avustralya ve Fransa’da gördüğümüz dijital kodamanlar için haberlere telif ödemesi bu sefer İngiltere’nin gündeminde. Artık yeni petrol de bu kodamanlar. Dezenformasyonın önlenmesi önemli, peki Spotify’da görüş bildirmek neden sansüre uğruyor? Son olarak “okurlarımızdan” bölümünde NFT üzerine bir diyalog sizi bekliyor.
Keyifli okumalar!
Netflix önlenemez yükselişinin sonuna mı geldi?
📝 “Global İşler”:
Netflix hisseleri Kasım 2021’deki zirveden beri %30’dan fazla düştü. İngiltere’de BBC’ye kamu desteğinin çekilmesi konuşuluyor. Netflix önlenemez yükselişinin sonuna mı geldi? Dijital dünyada yayıncılık işinde para var mı? Bu hafta Dünya Gazetesi‘nde yazdım.
İngiltere’den basın hürriyeti için Google’a müdahale
🤯 Dijital Kodamanlar:
Bu haftaki yazımdan devam edelim:
Bugün Google’ın haber içeriklerini ücretsiz kullanması nedeniyle, internet haberciliğinde üç yoldan birini tercih etmeniz lazım: Ya iktidar yanlısı ya sürekli muhalif olup sosyal medya tıklarına oynayacaksınız, ya da Google’ın arama algoritmasını tatmin edecek saçma sapan içeriklerle üst sıralarda çıkmaya çalışacaksınız (örnek: Seda Sayan kaç yaşında? Evli mi?).
Daha önce Avustralya, Google’ın yayıncıları sömürmesini engellemek için bir gelir paylaşımı modeli için adım atmıştı. Şimdi İngiltere bu konuya eğildi. İngiltere’de çevrimiçi haberleri daha adil hale getirmek için Kültür Bakanı, dijital kodamanların yayıncılara fikri haklarını ödemesine yönelik yasa üzerine çalışıyor.
Google ve Facebook çevrimiçi reklamcılığa hükmederek ve işletmelerin ürünleriyle kendilerine gelir sağlıyorlar. Dünya Gazetesi yazılarımda ve bültende bu mevzuyu çokça ele almıştık.
Bu vesile ile Harvard Niemann Lab’dan bu konuda yayınlanan bir karşıt görüşe de yer verelim.
Bakalım bizim İletişim Başkanlığı benzer bir düzenleme için ne zaman benzer bir mevzuat için harekete geçecek?
📊 Haftanın Grafiği:
Google’ın bu gücünü anlamak için aşağıdaki grafiğe bakalım. Pew Research Center’a göre, 2019 yılı itibarıyla reklamcılık gelirlerinde dijital reklamlar dijital olmayan reklamları geçmiş durumda.
En çok yatırımı kim yapıyor?
🎉 Haftanın Bonusu:
Amazon'un sabit yatırımları petrol devi Exxon’u geçmiş! Hatta Tayvanlı çip üreticisi TSMC’nin yatırımları da Exxon’u geçmiş. TSMC çip fabrikalarına milyarlar yatırıyor. Amazon ise lojistik merkezleri, depolar ve dağıtım teşkilatlarına. Dijital ekonominin bir kısmı epey sermaye yoğun!
Spotify’dan sansür!
📃 Haftanın Haberi:
Joe Rogan kim ben tanımıyordum, bu vesile ile öğrendim.
Boksör, eski televizyon sunucusu, komedyen ve podcast içerik üreticisi. Spotify 100 milyon dolara münhasıran podcastlerini yayın hakkını satın almıştı.
Yayınladığı podcast programında Kovid-19 ve aşılanma hakkında tartışmalı bilgiler paylaşan doktorları konuk ediyor. Bir grup doktor COVID-19 konusunda yanlış bilgilendirmelerle mücadele için Spotify’a açık bir mektup yazdı.
Ünlü sanatçı Neil Young, şarkılarının Spotify’dan kaldırılmasını istemiş ve bazı müzisyenler de Young’ı takip etmişlerdi.
Spotify geçtiğimiz cuma gününden bu yana Joe Rogan Experience podcast’inin 113 bölümünü platformdan kaldırdı. Bence berbat bir kriz yönetimi sergilediler:
Elbette dezenformasyonun yayılmasının engellenmesi dijital platformların görevi. Ancak Spotify’da bir podcastin yayılma hızı ve izleyici kitlesi ile Facebook/Google aracılığıyla reklam veya öneri algoritmalarıyla her an önünüze çıkabilecek içeriklerin denetim/kaldırma usullerinin bir tutulmaması gerekiyor (bu algoritmaların aşı karşıtlığına etkisini COVID-19 aşısı icat edilmeden yazmıştım). Kişinin arayıp bularak dinleyeceği bir podcast içeriği ile ister istemez önüne düşen sosyal medya algoritmalarının çalışma prensiplerini eş tutmak mümkün değil.
Spotify CEO’su Daniel Ek, bir ay önce Rogan’ın podcastlerinin kaldırılmayacağını söylemişti. Sonunda “cancel culture”a esir olup sözünden döndü. Giderek artan şekilde gördüğümüz gibi çağımızda ifade hürriyetine karşı esas tehlike devletlerden değil, kitlelerden ve ona boyun eğen şirketlerden geliyor. Bakalım bu işin sonu nereye varacak?
Rogan ise zaten sosyal medyada yediği linçler sonrasında podcast'i sildiğini ve bunun hata olduğunu belirterek özür diledi. Tabii bu linçler “self-censorship”i de yanında getiriyor.
Okurlarımızdan
Bu hafta değerli dostum Alemşah Öztürk’ün yüzbinlerce dolarlık NFT’sinin çalınması ile NFT konusu yeniden gündeme düştü. Peki NFT nedir? Birçok açıklama yapmak mümkün. Ama geçen gün okurumuz Demirhan Büyüközcü’den güzel bir yorum geldi:
U: NFT nedir?
D: NFT noter abi, noter sana bu senindir diye bir linki oraya yazıyor ve onaylıyor. Araba satarken plakaya linkliyor, ev satarken parsele linkliyor adını. Devletin arşive kaydetmesi gibi. NFT o yüzden çok çılgın onu açık bir şey.U:
Türkiye’de çoğu yerin mülkiyeti belli olmadığı için satışı noterden yapılır. İstersen 100 kişiye satarsın. Tapuya tescil etmediğin sürece noter parayı aldın mı diye sorar, o kadar.
D: Aynen ama NFT’de olmaz böyle bir şey. Diyoruz ki biz Avax noterine inanıyoruz topluca Avax’ın blokzincirde bu akıllı sözleşmesini auditli kabul ediyoruz. Bizim noterimiz budur diyoruz.
Demir geçen hafta ev sahibi İstanbul’daki boğaz manzaralı evinin kirasına zam yapınca Miami’ye yerleşti. İlerleyen bültenlerde beyin göçü konusunu ele alacağız.
Bülteni Nesibe Kırış ile beraber hazırlıyoruz.
Bu bülten size iletildiyse lütfen Substack üzerinden üye olun!
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🔗Web: ussal.net