Global İşler+ 2022/44
Global İşler+ 2022/44
🤔2022'ye Ait Tahminlerim, 🛒Getir Gorillas'ı aldı, 🤖Open AI ve Yapay Zekâ, 🇹🇷Türkiye'de İklim Teknolojileri,
No.104 — 2022/44
Ben Ussal Şahbaz. Her Çarşamba sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum.
Bu hafta, 31 Aralık 2021’de bu yıla ilişkin tahminlerimi değerlendirerek başlıyoruz. 2022 yılına dair yaptığım 5 tahminin tutup tutmadığını 1 puan üzerinden değerlendirdim. Toplamda 2 puan aldım. Yani çoğunlukla yanılmışım.
Yenilen pehlivan güreşe doymazmış. 2023 tahminlerimi 29 Aralık Perşembe günü saat 17:00’de Zoom üzerinden açıklayacağım. Katılmak ve biraz da sohbet etmek isteyenler lütfen bu bültene cevaben bana mesaj atsın, daha sonra size link ileteceğim.
Tahminlerden sonra Getir/Gorillas devralması, OpenAI, iklim teknolojileri ve Elon Musk’la devam ediyoruz.
2022 tahminlerim tuttu mu?
📤 Haftanın Dosyası
ABD’de enflasyon %15’i geçecek. Fed şimdiden faiz artırma programını açıklamış olsa bile, elini korkak tutacak. Tedarik zinciri kısıtları ve daha önemlisi iyice artan işgücü kıtlığından oluşan yüksek enflasyon baskısını durduracak kadar faiz artıramayacak. Avrupa Birliği ve Japonya için de benzer bir durum söz konusu. Bunun temel nedeni, IMF’nin 2020 tahminlerine göre dünyada toplam borcun toplam gelirin %256’sı ile rekor kırmış olması. Bu kadar borcun biraz enflasyon olmadan eritilmesi zor.
Bu tahminde fena çuvalladım. Tahmin sadece Japonya için tuttu. Ancak ABD, Avrupa ve diğer belli başlı ekonomilerdeki faiz artışları küresel ekonomiyi hızla resesyona sürüklemeye başladı bile. Yıl ortasından itibaren, 2009’dan beri süren bol para devrinin bitmesinin teknoloji dünyasına etkilerini konuşuyoruz (bkz. bu haftaki Getir/Gorillas dosyası) ve görünen o ki konuşmaya devam edeceğiz.
Bitcoin üzerinde yazılım yapan geliştirici sayısı %30 artacak. Kripto varlık insan kaynağı rekor kıracak. Düşük faizlerin sürmesiyle varlık fiyatlarındaki, dolayısıyla Bitcoin gibi kripto varlık fiyatlarındaki artışın süreceğini öngörüyorum. Ancak Bitcoin fiyat tahminleri yanılmaya mahkûm. Fiyat tahmini yerine insan kaynağı tahmini yapalım. Şu an dünyadaki en akıllı gençler (ve bazen ihtiyarlar) kripto varlık işine giriyor. Bu trend, fiyatlardaki artışla beraber devam edecek.
İlk tahmine paralel olarak bu tahminde de çuvalladım. Kripto varlık piyasasındaki düşüş, faiz artışı ile başlasa da karmaşık ilişkilerle biriktirilen borcun (ve FTX’teki gibi adi dolandırıcılığın) patlamasıyla sistemdeki etkisi çok daha yüksek seviyelere çıktı. Kripto varlık piyasasındaki bu krizi 2008’deki küresel finansal krize benzetebiliriz. O zaman da ne olduğu anlaşılmayan finansal enstrümanlar, büyük risklerin gizlenmesine sebep olmuştu. Başlarında olduğumuz resesyonda toparlanma zor olacak.
Avrupa, dijital kodamanlara müdahalede Çin’i takip edecek. Geçen sene ilk müdahalenin hızla Çin’den geleceğini tahmin etmiştim. Avrupa’da müdahale daha makul ve Dijital Hizmet Yasası ile yapay zekâ regülasyonları gibi kuralların onaylanmasıyla olacak. Avrupa’nın hedefi Amerikan şirketleri. Ancak bunların yerine başarılı Avrupalı şirket pek çıkmayacak.
Bu tahmin tam olarak tuttu. Dijital Piyasalar Yasası 1 Kasım 2022’de, Dijital Hizmet Yasası da 16 Kasım 2022’de yürürlüğe girdi. Yapay Zekâ Yasası ve kripto varlıklara dair düzenlemeler de taslak olarak hazır. Bunların da 2023’te yasalaşmasını bekliyorum. Yavaş yavaş bu düzenlemelerin Türkiye’ye yansımalarını da göreceğiz. Dijital Hizmet Yasası’nın birçok hükmünün yeni e-ticaret kanunun ikincil düzenlemelerinde 2023 sonuna kadar yer aldığını görebiliriz.
Türkiye’de e-ticaret veya kripto varlık şirketlerine reklam kısıtlaması getirilmesi sonucu birkaç TV kanalı batacak. Medya sektörü ekonomide yıllardan beri olan sıkıntıların etkisini dünyadaki bol parayı döndürebilen bu şirketlerin önünün kesilmesiyle anlayacak. Bu arada, sponsorluk gelirleri azalan birkaç futbol kulübünde yönetim istifa sesleri yükselecek. Google ve Facebook, köşeye sıkıştıkça sigara şirketlerinin 80’lerdeki lobi taktiklerini uygulayacaklar. Akademik araştırmalara sponsor olup işine gelen sonucu yayınlama, üniversite ve basın üzerinde parayla baskı oluşturma, şirket ve ürünlerin ismini değiştirip kötülükleri unutturma çabaları devam edecek. Bu arada, büyüyen kurumsal yapıları içinde yenilik yapamayıp Facebook gibi anne/baba demografisine hapsolacaklar. Yeni sosyal medya kanunu çıkarsa en az bir global sosyal medya platformu Türkiye’den çekilecek.
½. Yeni e-ticaret kanunundaki reklam kısıtları bu sonuçları 2024’te doğuracak. Olguyu doğru tahmin ettim ancak kanunun yürürlük tarihini erken öngörmüşüm. Kripto varlıklarla ilgiliyse kanuna gerek kalmadı. Borsaların hacimleri kat kat düşünce reklam giderleri azaldı. Sosyal medya kanunun yürürlüğü de son anda 1 Nisan 2024’e bırakıldığı için, “en az bir global sosyal medya platformu Türkiye’den çekilecek” tahminimi seneye erteliyorum.
Elon Musk, 2024 ABD Başkanlık seçimlerinde aday olacağına dair tvit atacak ama aday olmayacak. Bu arada Tesla hisseleri ve kripto varlıklarının değeri artmaya devam edecek. Üç az gelişmiş ülkenin bakanı daha dünyanın çeşitli yerlerindeki Nusret restoranlarında ziyafet çekerken sosyal medyaya düşecek. Hiçbiri istifa etmeyecek.
½. Elon Musk başkanlık seçimlerinde aday olacağım diye tvit atmak yerine Twitter’ı satın aldı. Zaten ABD Anayasası’na göre aslen Amerikalı olmadığı için aday olması da mümkün değilmiş. Yine de böyle bir tvit atsa şaşırır mıydık? Elon Musk, Twitter’ı da yine düşünmeden attığı bir tvit sonucunda satın aldı gibime geliyor. Birçok yazımda tartıştığım gibi, bence Twitter’ı aldığına bin pişman. Tesla hisseleri, Twitter satın almasının finansman yükü nedeniyle düşüyor. Burayı tutturamadım. O yüzden kendime ½ veriyorum.
Üç az gelişmiş ülkenin bakanının Nusret’te çekilecek fotosu yerine sizleri Nusret’in dünya kupası töreninde “ne alaka” dedirten fotosu ile başbaşa bırakıyorum.
Milyar dolarlık satıştan sadece küçük bir bonus
📨 Haftanın Linkedin postu:
Aralık ayının başında Getir, Alman Gorillas’ı €1.2 milyara satın aldı. Daha önce yazdığım gibi Gorillas’ın kurucusu da Türk.
Satın almanın sonunda Gorillas’ın kurucularının eline birkaç milyon dolar geçmiş. Ortalama bir büyük şirketin CEO’sunun yıllık başarı primi kadar. Hani girişimciler dünyayı değiştirip karşılığını alıyordu?
Christoph Jost, Linkedin’deki paylaşımında hızlı büyümek için çok girişim sermayesi alan şirketlerde kurucuların hisselerinin azalmasının yarattığı bu probleme dikkat çekiyor. Bir süre sonra kurucunun elinde o kadar az hisse kalabiliyor ki “attığı taş ürküttüğü kuşa değmiyor.”
Hızlı süpermarket sektörü bol girişim sermayesi ile büyümenin en tipik örneklerinden biri. Sifted’ta Freya Pratty’nin değerlendirmesi Getir ve diğer oyuncuların büyümelerinde son dönemdeki yavaşlamaya dikkat çekiyor.
Sahte tez yazımı sektörüne yapay zeka darbesi
🖊 Global İşler Köşesi 1
2015'te, Elon Musk, Peter Thiel ve Sam Altman ile diğer yatırımcılardan 1 milyar doların üzerinde bir yatırım almayı başaran OpenAI yapay zekâ konusunda önemli bir eşiği geçmiş gibi.
OpenAI’ın yapay zekâ platformu ChatGPT’ye, İngilizce veya Türkçe, aklınıza gelen her şeyi sorabilirsiniz ve sonunda sizlere oldukça mantıklı cevaplar da verdiğini göreceksiniz.
OpenAI’ın yapay zekâsı ile sohbet ederken Sadri Alışık’ın Uzay Yolunda filmindeki bilgisayar sahnesini de hatırlayanlarınız olacaktır.
Yapay zekânın bu kadar gelişmesi gelecek için ne anlama geliyor ve ülkemizde hangi sektörleri bitirir diye düşününce benim aklıma son dönemde hızla büyüyen “tez yazma sektörü” geldi ve bu konuyu 9 Aralık’ta yayınlanan “Sahte tez yazımı sektörüne yapay zeka darbesi” başlıklı yazımda tartıştım.
Zeynep Tüfekçi’nin New York Times’ta yayınlanan “What Would Plato Say About ChatGPT?” başlıklı makalesi de konuya felsefi bir pencere aralamış.
E-ticaret unicornları artık yok, acaba iklim teknolojisi unicornumuz olur mu?
🖊 Haftanın İklim Teknolojisi
Bir zamanlar dijital kodamanlar için çalışan yazılımcılar, işten çıkarmaların ardından bugünlerde kendi işlerini kurmaya başladı veya iklim teknolojileri üzerinde uzmanlaşan startaplara geçtiler.
Yazılım dünyasındaki bu çalkantı Türkiye için de bir fırsat. Özellikle iklim teknolojileri alanında atılacak adımları yakalamayı başarabilen bir Türkiye dünya ticaretindeki konumunu güçlendirme şansını yakalarken, bu konudaki gecikme ise belli rekabet avantajlarını başkalarına kaptırmak anlamına gelebilir.
İklim teknolojilerininin sunduğu fırsatlar ne ve Türkiye ne yapmalı sorularına geçtiğimiz hafta Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde cevap aradım.
Konuyla ilgili aşağıdaki yazılar da ilginizi çekebilir:
Elon Musk mı Devlet Bahçeli mi?
🖊 Global İşler Köşesi 2
Elon Musk ve Twitter konusundan bize 2023’te de her ay bir yazı çıkar. 2 Aralık’ta Nasıl Bir Ekonomi için SASA ile ilgili Vahap Munyar’ın başından geçen ilginç bir konu ile ilişkilendirerek ele aldım.
Bitirirken
Geçen hafta boyunca bültenimizi paylaşan değerli okurlarımızdan, Sertaç Taşdelen Collection’dan fötr şapka kazananı bugün belirleyip, kendisine ulaşacağım. Hayırlı olsun!
Haftaya bülten yok. 2023 tahminlerimi 30 Aralık günü Nasıl Bir Ekonomi gazetesinde yazacağım. Dediğim gibi, tahminleri 29 Aralık günü saat 17:00’de Zoom üzerinden de açıklayacağım. Katılmak isteyenler lütfen bu bültene cevaben bana mesaj atsın, daha sonra size link ileteceğim. Katılamayanlara iyi yıllar!
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🔗Web: ussal.net
Zoom katılmak istiyorum
2023 tahmin zoom link please :)