No.94 — 2022/34
Bu hafta muhtemelen Türk medyasından takip ettiğiniz iki konuya farklı açılardan bakacağız. Bu konulardan ilki e-skuter şirketi Martı’nın ABD’de halka arzı. İkincisi ise Google’ın Türkiye ekonomisine etkileri raporu. Analizlerimiz her iki şirketin de halka açık kendi dokümanlarındaki verileri üzerinden şekilleniyor. Son olarak bu hafta yenilenebilir enerjide hibrit santrali modelini ele alıyoruz.
Keyifli okumalar!
E-scooter Martı rüzgara karşı uçabilecek mi?
🖊 Global İşler Köşesi
Türk e-skuter şirketi Martı’nın ABD’de halka arz edileceği haberi bu temmuzda duyuruldu. İşi daha da komplike hale getiren ise Martı’nın halka arzının SPAC (Special Purpose Acquisition Comapany) yoluyla yapılacak olması.
Ters yoldan halka arz yapmaya SPAC deniyor.
2020-21’de ABD’de 800’den fazla SPAC yapılmış ki, bu sayı geçtiğimiz 20 yılda yapılan SPAC sayısından fazla.
Fakat son dönemde sıkılaşan para politikası ile aşağı doğru gitmeye başlayan ABD borsalarında bırakın SPAC’ı, son 250 gündür değeri 50 milyon doları geçen halka arz bile olmadı.
Martı’nın halka arz yapmaya çalıştığı zamanda
E-skuter işi düşüşte. Martı’nın isminden esinlendiği, dünyanın en büyük e-skutercilerinden, Bird iflasın eşiğinde,
Sadece Türkiye pazarında iş yapan şirketlerle ilgili soru işaretleri artmış durumda,
Bu ilginç konuyu bu hafta Dünya Gazetesi’ndeki köşemde tartıştım. Yazıya yer kalmadığı için bazı detaylara ise aşağıda Martı’nın yatırımcı sunumundan yola çıkarak bakalım.
Martı hakkında bilinen bazı gerçekler
📤 Haftanın Dosyası:
Geçtiğimiz hafta Dünya Gazetesi’ndeki yazımda da belirttiğim gibi ABD’de e-skuterların kendini amorti etmesi için bir e-skutera günde ortalama 5 kere binilmesi gerekiyor. Biniş ücretleri daha düşük ama sermaye maliyeti aynı olduğu için Türkiye’de bu sayının 5’in üzerinde olduğunu söyleyebiliriz.
Martı için bu sayı 3 civarında ve artış eğiliminde değil.
Martı’nın birim ekonomisi de (unit economics) tutmuyor. En yeni araçları amorti etmek için bile 567 gün lazım. Bir e-skuterin bu kadar uzun süre hayatta kalması çok güç.
SPAC’ı zorlaştıracak bir diğer faktörse, ABD piyasalarından para toplamış olan GALATA’nın dokümanlarında gizli. GALATA, parayı “gelişmekte olan piyasalarda fintek işlerine yatırım yapmak” için toplamış.
Martı fintek şirketi değil. Böyle bir iddiası da yok. Hatta başka ülkelerde kendini mukayese ettiği ulaştırma super appları kendi ödeme sistemlerini kullanırken, Martı bu hizmeti de dışarıdan alıyor.
Bu konuyu gazetede yazdığımda, aslında elektrikli araç ve mikromobilite trendini gözden kaçırdığıma dair yorumlar geldi. Bu uzun vadeli trendler bir yana, Martı SPAC’ı yapılacaksa yaklaşık bir yıl içinde yapılması lazım. Ben uzun vadeli trendlerden ziyade, piyasalardaki kısa vadeli zorluklara dikkat çekiyorum. Gün gelir piyasalar döner, yine para kazanması zor işleri fonlamak kolaylaşır, mikromobilite devrimi devam eder. Bu durum, Martı’nın şu an uçabilme meselesinden farklı.
Martı’nın SPAC macerasını takip etmeye devam edeceğiz
Google ekosistemi ve Türkiye
🤯 Dijital Kodamanlar
Deloitte’ın Google Türkiye için hazırladığı “Google ekosisteminin Türkiye’de oluşturduğu sosyo-ekonomik değer” başlıklı rapor Ağustos ayında yayınlandı.
Rapor, basına “iyi ki Google varmış” diye yansıdı. Ben okuyunca “tekellerin anasından itiraflar” gördüm.
Örnek olarak, Türkiye’de dijital reklam yapan işletmelerin %99’u, reklam verirken ilk sırada Google’ın reklam ürünlerini tercih ediyor. Tercih değil, daha doğrusu zaten başka rakip yok.
Gelelim arama motorlarına, Türkiye’deki kullanıcıların %99’u Google Aramayı’yı tercih ediyor. Yandex ve Bing’i ise tercih edenlerin oranı sırasıyla %27 ve %6. Google’ın Yandex’i nasıl dışladığına dair Rekabet Kurumu dosyasını “Google Türkiye’den çekilir mi?” başlığında tartışmıştım.
Dijitalleşme ile habere erişim daha kolay hale gelse de yeni sorun okuyucunun dikkatini çekebilmek. Yapılan aramalara bakıldığında kullanıcıların büyük oranda Google üzerinden haber almayı tercih ettiği görülüyor. Bu da Google’ın algoritması bize neyi göstermeyi tercih ediyorsa o konuda bilgi sahibi oluyoruz anlamına geliyor.
Peki haritalarda durum nedir? Arama motorlarında olduğu gibi harita uygulamaları arasında da Google Haritalar açık ara birinci sırada.
Türkiye’deki telefon kullanıcılarının neredeyse hepsinin nereye gittiğini, hangi sıklıkla gittiğini, hangi yolu tercih ettiğini en iyi bilen de bu nedenle Google. Diğer bir ifade ile Google bizim hareketlerimizi oturduğu yerden takip ediyor.
Deloitte’ın yaptığı çalışmada, Google’ın Türkiye ekonomisine 476 milyar TL katkı sağladığı iddia ediliyor. Bunun karşılığında her türlü veriye erişebilen Google, Türkiye’den daha başka neler alıyor?
Hibrit Santraller aralıklılığa çözüm olabilir mi?
🌱 Haftanın İklim Teknolojisi
2030’a kadar enerjide dışa bağımlılığımızı yarı yarıya azaltmak için 40GW güneş ve 30GW rüzgar kapasitesine ihtiyacımız var. Ancak yenilenebilir enerjinin temel dezavantajlarından biri aralıklı olması, yani kesintisiz elektrik üretilememesi.
Hibrit santrallerde hem gündüz parlayan güneşin hem de gece sert esen rüzgarın potansiyeli bir arada kullanılıyor.
GES ve RES’leri aynı yerde birleştirmek yeni bir fikir değil. Ancak bugüne kadar bu teknik genelde düşük kapasiteli ve ana şebekeden bağımsız sistemlerde kullanılıyordu.
ABD’de batarya fiyatlarının düşmesi ile ilk defa şebeke ölçeğinde bir hibrit santral geçtiğimiz Çarşamba günü faaliyete geçti. Santral, 300 MW rüzgar ve 50 MW güneş ve 120 MW/saat kapasiteli bir batarya sistemi içeriyor.
Yenilenebilir enerjinin aralıklılık sorununu çözmek için yüksek kapasiteli piller olmazsa olmazlardan. Batarya maliyetlerinin düşmesi, rüzgar ve güneşin güvenilir kaynaklar haline gelmesi için itici güç olacak.
Türkiye’de henüz şebeke ölçeğinde, batarya aracılığıyla kesintisiz elektrik sağlayabilen hibrit santral bulunmuyor. Mevcut girişimler var olan santrallere GES’lerin eklenmesi yönünde.
EPDK’nın birden çok kaynaklı elektrik üretim tesisine dönüşüm talepleri için 1322,82 MW kapasite ayırmış olması ise hibrit santrallerin yaygınlaşması için pozitif bir gelişme.
Bitirirken
İklim teknolojileri köşemizi yazan Azem Yıldırım’a teşekkür ederiz.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🔗Web: ussal.net