No.80 — 2022/17

Her hafta Çarşamba sabahı çıkan Global İşler+ Bülteni’nde teknoloji, toplum ve politikanın kesişiminde dünyada olup bitenlere bakıyor, Türkiye’de olanları anlamaya çalışıyoruz. Bu bülten size iletildiyse lütfen Substack üzerinden üye olun!

Bu hafta AB Yapay Zeka Yasası Taslağına ve dünyadan kripto varlık düzenlemelerine bakıyoruz. Son olarak Facebook’un dertleri var.

Keyifli okumalar!

Friend-shoring?

🖊 Global İşler Köşesi: Friend-shoring ne? Off-shoring ve re-shoring’ten sonra ABD Hazine Bakanı son konuşmasında bir kavram ortaya attı. Türkiye gibi orta boylu gelişen ekonomilerin yerini yeniden şekillendireceğini düşünüyorum.

Friend-shoring: Tedarik zincirleri “güvendiğimiz” ülkelerde olsun. Amacımız sadece serbest ticaret değil, güvenli ticaret ABD diyor ki "serbest ticaret değil güvenli ticaret istiyoruz" Peki bu Türkiye’yi nasıl etkiler?

• Friend-shoring'de tedarik zincirleri şu iki konuya ortak yaklaşan ülkelere gelişecek:

1. Dijital hizmetler -- Veri mahremiyeti & sınır ötesi veri transferleri

2. İklim değişikliği ve karbon fiyatlaması

Türkiye olarak ne durumdayız? (i)AB ile Gümrük Birliği’miz maalesef dijital ekonomiyi kapsamıyor. (ii) AB'de AI Act 2020’de görüşe açılmıştı. Görüş veren bir Türk şirketi yok. (iii) Üyesi olduğumuz NATO geçen sene yapay zekâ alanında bir girişim sermayesi fonu kurdu. Türkiye fonda yok.

Tedarik zincirlerinin yeniden yapılanmasında birkaç beyaz eşya / hazır giyim yatırımı alacağımıza kuşku yok. Ancak 21. yüzyılda bu ürünleri satarak zengin olunmuyor. Dijital ekonomi ve iklim değişikliğindeyse kuralları koymak için masada olmamız lazım.

• ABD Hazine Bakanı Yellen’in konuşmasına buradan bakabilirsiniz.

• Güven Hocamız bu haftaki Dünya Gazetesi yazısında da bu konuya değinmiş. “Küresel değer zincirlerinde akıllı çeşitlenmeyi (smart-shoring) atlamasak bari”

Kripto regülasyonlarında son gelişmeler:

🎉 Haftanın Bonusu:

🇬🇧 İngiltere Hazinesi geçen ay stabil koinlere ilişkin istişare raporu yayımladı. Raporun ana odağı kripto varlıkları düzenlemeden önce “basamak” olarak stabil koinleri düzenlemek. Aslında Türkiye’de de benzer bir strateji izlendi. E-para kuruluşlarına dair son yönetmelikte stabil koinlere de yer verildi, kripto varlıklara ilişkin regülasyon ise hala konuşuluyor.

🇦🇪 Abu Dabi Küresel Pazarı'nın Finansal Hizmetler Düzenleme Kurumu (FSRA), Merkeziyetsiz Finans'a (DeFi) ilişkin politika değerlendirmeleri hakkında bir istişare belgesi yayımladı. Bu belge ile amaç ekonomiyi daha geniş ve verimli hale getirmek için DeFi'nin nasıl kullanılabileceğine dair sektör paydaşlarının fikrini almak ve bu alanda bir ekosistemi oluşturmak.

Temel konularda FSRA’nın duruşu şöyle:

• DeFi finansal hizmetlerin doğasını değiştirmiyor. Yani müşterilerin finansal hizmetleri kullanma “sebepleri” aynı. Ancak DeFi’ın otomatik doğası bu finansal hizmetlerin nasıl tüketilme şeklini dönüştürüyor. Bu bağlamda, FSRA, DeFi'yi dijitalleştirme veya tokenizasyon gibi finansal hizmetlerdeki diğer teknolojik gelişmelerle aynı noktada görüyor.

• Eşdeğer risk, eşdeğer kurallar. Müşterilere yönelik benzer kurallar. Ancak, DeFi’nin kullanım şekli ile TradFi’nin kullanım şekli farklı olduğu için operatörler farklı yükümlülüklere tabi olmalı.

• Anonimlik yok. DeFi faaliyetlerinden kaynaklanan dolandırıcılık ve AML riskine karşı kapsamlı KYC düzenlemeleri öncelikli.

• DeFi protokollerinin yeni yönetişim modellerine sahip olduğu bilinciyle düzenleme yapılmalı. DeFi protokollerinde kontrol sahibi olan kişilere sorumluluk öngörülmeli.

Yapay zekada risk bazlı yaklaşım

🖊 Haftanın Yazısı:

AB Yapay Zeka Taslağı’na daha önce bültenlerimizde yer verdik. Ancak yeni regülasyonların anlaşılması için daha detaylı şekilde incelemek gerekiyor.

Geçen sene yayımlanan Ulusal Yapay Zeka Stratejisi’nde yoğunluk olarak yapay zekâ alanında projelerin geliştirilmesi ve buna yönelik teşviklere yer verilmişti. Bununla beraber yapay zeka alanlarında “risk bazlı” analizin de önemine değiniliyor. Bu açıdan AB Taslağı önem arz ediyor. Nesibe’nin yazısından detaylı şekilde inceleyebilirsiniz.

Ukrayna yüz tanıma ile savaş faillerini ve mağdurlarını tespit ediyor

📃 Haftanın Haberi:

AB Yapay Zeka Taslağı’nda “yüksek riskli” olarak kategorize edilerek hukuki yaptırım amacıyla kullanımı yasaklanan yüz tanıma sistemleri Ukrayna savaşında kullanılıyor. AB’de bunun yüksek riskli görülmesinin iki temel sebebi var.

• Yüz tanıma teknolojisinin yaygın kullanılması, insan kontrolünün uygulanmasının zor olması. Bu yaygınlığa bağlı özellikle kamusal alanda kullanıldığı için izin almanın neredeyse imkansız olması.

• Hata riskinin yüksek olması. Ampirik çalışmalar çoğu yüz tanıma sisteminin teknik performansının oldukça sınırlı kaldığını ve yüz algılama yazılımının iki tür hata yapabildiğini gösteriyor.

  • FTR yazılımı bir resimde bulunan bir yüzü bulamadığında yanlış bir negatif oluşturur. (Vurulması gereken kişiyi vurmaması)

  • Bir yüz dedektörü, yüz olmayan bir yapıyı gerçek bir yüz olarak tanımladığında yanlış bir pozitif oluşturur. (Vurulmaması gereken kişiyi vurması)

Clearview AI isimli bir popüler ve tartışmalı yapay zeka şirketi yüz tanıma teknolojisini Ukrayna hükümetine vermiş. Geçen ay, savaş sırasında, yerde başından darbe almış, dövmeli ve Calvin Klein çamaşırlı bir adamı sosyal medyadan topladığı verilerle tanıdı. (Clearview, Amerika'daki kolluk kuvvetleri tarafından yaygın olarak kullanılıyor.)

• Tahmin edeceğiniz üzere şirket birçok yasal zorlukla karşı karşıya. Facebook, YouTube, Google ve Twitter ihtar mektupları göndermiş. İngiltere'nin Bilgi Komisyonu Ofisi, kullanıcıdan açık rıza almadığı için para cezası bile verdi.

Zuck suck

🤯Dijital Kodamanlar

Zuck’ın Whatsapp’ta ödeme servisi de kullanabilmesi için Brezilya Merkez Bankası yerel firmalarla ortaklık kurmasını şart koşmuştu. Ancak, yerel firmalar Zuck’a yanaşmıyor.

• Daha önce de Brezilya Merkez Bankası, WhatsApp'ın P2P ödemelerini, lansmanından sadece birkaç gün sonra engellemiş, sonra yeniden başlamasına izin vermişti.

Asıl sebep ne? Facebook platformlarındaki azalan kullanıcı sayıları, kullanıcı takibine yönelik sıkılaşan kısıtlamalar ve TikTok gibi diğer sosyal medya sitelerinin yükselişi; Facebook'un reklam odaklı iş modelini istikrarsızlaştırıyor. Buna karşılık olarak, Zuck yeni gelir akışları oluşturmak için finansal hizmetlere açılma arayışına girdi.

• Daha önce bültende ele aldığımız gibi Zuck, ABD'de ağır düzenleyici incelemelerle karşı karşıya kaldıktan sonra, Diem’den de vazgeçmek zorunda kalıyor.

Merkez bankasının onay verme konusundaki isteksizliği, hükümet tarafından işletilen ödeme sistemlerini korumaya çalışmaktan kaynaklanıyor. Diğer taraftan Brezilya’nın merkez bankası dijital para birimi (CBDC) pilotu bu yıl başlayacak.

• Facebook’un stabil koin denemelerinden ne dersler çıkarabileceğimizi geçen ay Dünya Gazetesi'nde yazmıştım.

Bitirirken…

• Elon Musk’ın Twitter’ı satın alması olayını takip ediyoruz. Yorumlarımı bu Cumartesi Halk TV’de Burak Tatari’nin programında izleyebilirsiniz.

• Haftaya bülten yayınlanmayacak. Hepinize iyi bayramlar!

Bu haftaki sayımızı beğendiniz mi?

Meh 🤨 | Tadında 🙂 | Bilgilendim 🤓| Beğendim, ilettim 😎

Share

Bülteni Nesibe Kırış ile beraber hazırlıyoruz.

🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN

📝 Medium: Ussal Şahbaz

🔗Web: ussal.net