Yapay zeka yalan haber yapabilir mi? Eğer yalan haberin de bir matematiği varsa, neden olmasın? Bu hafta önce GPT-3 ile yalan haber üretimine bakıyoruz. Sonra merkeziyetsiz finans (DeFi) konusunda rapor ve podcast önerilerimiz var. Son olarak da, Rusya’nın “dijital egemenlik” serüveninde yeni perde.
“Bugün de Global İşler + spam’e gitmedi, şükür!” diyorsanız, sosyal medyada paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki tablo Center for Security and Emerging Technology (CSET)’nin “Gerçek, Yalanlar ve Otomasyon” adlı raporundan. Tabloda yalan haberin “değer zinciri” halkalara ayrılmış ve hangilerinin yapay zeka (GPT-3) ile yapılabileceği tartışılmış. Demek ki neymiş, yalan haber yapmak da parçalara ayrılabilecek sistematik bir çalışmaymış!
Yalan haber yapma sürecinin adımları: (1) Hikayenin inşası, (2) hikayenin geliştirilmesi, (3) hikayenin manipüle edilmesi, (4) tohumlama, (5) hedef kitlelere göre ayrıştırma ve (5) ikna.
Hatırlatma: İlk bültenimizde de (14 Eylül 2020), Türkiye’de dezenformasyona ilişkin EDAM’ın üç raporunu önermiştik.
💹 DeFi uygulamaları
📰 Haftanın Bonusu:
Kripto piyasasında bu hafta yine kanlı geçti. Bir an için günlük fiyat gelişmelerini bırakıp, “DeFi” yani merkezi olmayan finans (“decentralized finance”) alanındaki gelişmelere bakalım. DeFi uygulamlarıyla ilgili University of Pennsylvania Wharton School güzel bir rapor yayımlamış.
Rapordan DeFi ile geleneksel finansı karşılaştıran bu tabloyu sizin için Türkçeleştirdik. Regülatörler başta olmak üzere birçok kesim için en büyük meselelerden biri aradaki paradigma değişimini anlamak. Buyurun!
🎶 Haftanın Podcast’leri:
1. Exponential View adlı bültenini keyifle takip ettiğim Azeem Azhar, Bitcoin ve merkeziyetsiz finansın geleceği hakkındaki podcast’ini Meltem Demirörs ile yapmış.
2. Scott Galloway’in ünlü tarih hocası Niall Ferguson ile yapılan podcast’inde kripto varlıklar küresel jeopolitik açıdan değerlendiriliyor. Ferguson’un kitapları bana uzun ve dağınık geliyor, ama bu podcast tam ayarında olmuş.
🇷🇺 Rusya’da “dijital egemenlik” gündemi
🗞Haftanın Haberi
Rusya'da Twitter, Facebook ve Google'a yönelik yeni yaptırımlar gündemde. Rusya’da devlet için tehdit oluşturdukları gerekçesiyle yabancı internet şirketlerine yönelik takip sürüyor. “Tsargad” adlı Youtube kanalına erişim engeli getirilmesi nedeniyle, Google’ın Rusya’daki iştirakine yaklaşık 1,3 trilyon dolar ceza kesilmesi gündeme geldi.
İşin özünde “dijital egemenlik” tartışması var: Bu dava başka davalara da emsal olabilir. Google’ın Rus şirketlerle sözleşmelerinde, olası anlaşmazlıklarda davaların İngiltere ve ABD mahkemelerinde görülmesine ilişkin maddeler yer alıyor. Bu maddelere rağmen şirketin Rusya mahkemesinde açtığı davayı kazanması halinde “dijital egemenlik” güçlenecek.
Putin, Kasım 2019’da Rusya sınırları içinde merkezi devlet İnternet yönetimi için yasal bir çerçeve oluşturan yeni düzenlemeler başlatmıştı. Daha fazlası için bir Alman düşünce kuruluşunca yayınlanan bu makaleye göz atabilirsiniz. ü
Dün Dünya Gazeteisii’nde çıkan habere göre Facebook’a yeni kesilecek ceza yeni ise 26 milyon ruble .
Geçen sene bu zamanlar COVID-19 sonrası global talep nereye düşer diye endişelenirken bugün büyük arz kısıtlarıyla karşı karşıyayız. Adeta kıtlık çağına girdik. Google’da kıtlık (shortage) kelimesinin aranma sayısı Aralık 2020’den beri 10 kat artmış.
Tedarik zinciri kurup, kompleks ürünler üretmek hem üretime hem de organizasyona dair kabiliyetler gerektiriyor. Aşı bu kompleks ürünlere güzel bir örnek. Diğer bir örnek son aylarda kıtlığı nedeniyle otomotiv fabrikalarının durmak zorunda kaldığı çipler.
Kıtlık ekonomisinde Türkiye’nin durumu ne olur? Dahası geçen hafta yayımlanan Dünya Gazetesi yazımda.
Global İşler +’tan bu haftalık bu kadar! Bu bülteni Nesibe Kırış ve Deniz Erciyes’le beraber hazırlıyoruz. Bülteni beğeniyorsanız bir arkadaşınıza iletebilirsiniz.
