Avrupa'nın savunma krizi teknoloji için fırsat mı? - 2025/07
Avrupa'nın Savunma Krizi, Northvolt, Musk x Altman, Almanya'da Fintek
Global İşler+ No.195 — 2025/07
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Son bir haftada aramıza katılan 22 okurumuza hoşgeldiniz diyoruz! Böylece her hafta 9765 okurumuzla buluşuyoruz.
Bu hafta bültenimizde uzun zamandır ele almadığımız savunma teknolojileri ve fintek konusunda içeriklerimiz bulunuyor. Bu anlamda ilk olarak Münih Güvenlik Konferansı sonrası küresel gündeme bomba gibi düşen ABD ve AB arasındaki yeni kriz alanı olarak savunma politikaları ile başlıyoruz. Ardından Avrupa’nın bir zamanlar fırsat olarak gördüğü ama krize dönüşen pil rüyası Northvolt var. Sonrasında yapay zekâ dünyasının iki ağır topu Elon Musk ve Sam Altman arasında neler oluyor ona bakacağız. Son olarak Almanya’daki fintek sektörüne dair güzel bir raporun değerlendirmesi ile bitiriyoruz..
İyi okumalar!
Avrupa savunmada uyanıyor mu? Münih’ten Paris’e alarm zilleri
🖊 Global İşler Köşesi
Avrupa ile ABD arasında büyük bir kriz var. Donald Trump, Ukranyan Krizi’nde doğrudan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşüp Suudi Arabistan’da dışişleri bakanları üzerinden bir süreç başlatınca, Avrupa'nın imajı JD Vance’in Münih Güvenlik Konferansı’ndaki konuşmasının ardından ikinci defa büyük ölçüde sarsıldı.
Görüşülen başlıklar arasında ABD’nin bazı Avrupa ülkerinden asker çekmesinin dahi olduğu gelen dedikodular arasında.
Avrupa, şu anda Türkiye’nin 1962’de yaşadığı Jüpiter füze krizine benzer bir kriz yaşıyor. ABD bu sefer Rusya ile Avrupa güvenliğini konuşurken AB edilgen konumda.
Avrupalı ülkeleri endişelendiren ise iki temel sorun var. Birincisi açık bir şekilde statü kaybına uğruyor olmak bir dış politika krizi. Avrupa’nın bir aktör olarak küresel güvenlik ve dış politika açısından etkinliği belki de Soğuk Savaş sonrası hiç bu kadar sorgulanmamıştı.
İkinci temel sorun ise Avrupa bu duruma hiç de hazırlıklı değil. 2014 yılında Galler’de düzenlenen NATO zirvesinde ülkeler GSMH’lerinin %2’si nispetinden savunma harcamalarına kaynak ayırmayı taahhüt etse de birçok NATO üyesi Avrupa ülkesi bu eşiği henüz yakalayamadı dahi .
Buna rağmen büyük güçlerin savunma harçamaları son 30 yılda hızla artmaya devam etti.
Nitelik açısından bakıldığında Avrupa’nın daha çok mevcudu koruyacak harcamalar yaptığı, savunma sanayiinde özellikle inovasyonu önceleyen ARGE harcamalarının ise çok gerilerde kaldığı görülüyor.
Bu durum sadece savunma kapasitesi açısından değil, rekabetçilik ve yeni savaş yöntemlerine ayak uydurma konusuda da Avrupa’nın ciddi meydan okuma ile karşı karşıya kalması demek.
Bugün muhtemel bir Rusya tehdidine karşı Avrupalı ülkelerin dayanabileceği süreler artık günlerle sayılıyor. ABD’nin Avrupa güvenliği konusunda eskisi kadar yük almayacağına dair sinyaller vermesi ise alarm zilllerinin çalmasına neden oluyor. Bunun bir sonucu olarak Avrupa’nın önümüzdeki dönemde savunma harcamalarını artırması kaçınılmaz görünüyor.
Peki, Avrupa savunma sanayiinde daha güçlü ve rekabetçi hale gelmek için nasıl bir strateji ile hareket edebilir?
Yeni dönem son yıllarda savunma sanayiinde giderek daha fazla öne çıkan Türkiye için ne gibi fırsatlar ve riskler barındırıyor?
Tüm bunları bu hafta Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde tartıştım.
Lakestar Ventures, Towards a Resilient Europe: Innovations in Defence and Security, Kasım 2024.
Northvolt endüstriyel pil işini Scania’ya sattı
🤔 Fikri Takip
Münih Konferansı’nın organizatörü ve Almanya’nın BM Büyükelçisi Christoph Heusgen’in konuşmasını yaparken göz yaşlarına boğulduğu bu sahne, Avrupa’nın içinden geçtiği şu zor dönemin önemli sembollerinden biri olacak.
Bir başka sembol ise bir zamanlar Avrupa’nın yeşil dönüşüm hayalleri ile büyük fonlar yatırdığı Northvolt olabilir.
Zira Northvolt’ta işler konkordato ilanı sonrası pek de iyi gitmiyor. 2024 yılı sonunda yapılan finansal değerlendirmelere göre şirketin borçları 5 milyar doların üzerinde iken varlıklarının değeri ise 2 milyar doların biraz üstünde.
Şirket, bir şekilde hayatta kalabilmek adına küçülmeye çalışırken bunun için bazı iştiraklerini elden çıkarıyor.
Bu satışlardan biri de İsveç’in kamyon ve otobüsleri ile bilinen Scania firmasına devrettiği endüstriyel pil sistemleri üzerinde uzmanlaşan System Industrial oldu.
Ayrıca Scania, 2021 yılındaki yatırım turunda Northvolt’a 2.8 milyar dolar fon sağlamıştı.
System Industrial’ın satışı ile 300 kişilik ARGE ekibinin çalıştığı bu iştirak muhtemel bir iflas sürecinden de şimdilik kurtuldu.
Bir zamanlar 13 milyar dolar fon toplamayı başaran, Avrupa’nın ümit vadeden teknoloji yatırımlarından Northvolt’un nasıl konkordato ilan ettiğini bültenimizde ele almıştık.
Avrupa’nın pil rüyası Northvolt’u kim batırdı?, 6 Aralık 2024
Musk ile Altman’ın arası neden açıldı?
🗞️ Haftanın Haberi
Elon Musk’ın OpenAI’ı satın almak için yaptığı 97,4 milyar dolarlık teklif, teknoloji dünyasına bomba gibi düştü. Zira mesele aslında Musk ve OpenAI CEO’su Sam Altman arasındaki soğuk savaşta yeni bir perde anlamına geliyordu.
Aslında Musk, Sam Altman’ın OpenAI’ın statüsünü kâr güden bir şirkete dönüştürme çabasına çomak sokmaya çalışıyor.
Altman teklifi reddederken bir zamanlar Musk’ın 44 milyar dolara satın aldığı Twitter’ı 9.74 milyar dolara alabileceklerini söyledi.
Aslında mesele Musk’ın yaşadığı pişmanlık ile ilgili. Altman ile OpenAI’ı beraber kuran Musk, şirketin başına geçme isteği kabul edilmeyince şirketten ayrılmış. OpenAI da birkaç sene sonra GPT ile küresel ölçekte yeni bir sükse yapınca bu pastadan pay alamamak Musk’ı kızdırıyor.
Şimdilerde Musk, “OpenAI kâr amaçlı kurulmamıştı, Altman şirketin kurulma amacının dışında hareket ediyor!” diye şikayet etse de mesele biraz da Musk’ın yapay zekâ alanındaki rekabete dahil olma hevesiyle ilgili. (bkz. konu ile ilgili kısa videom)
Zira xAI ile bu sürece dahil olsa da henüz Musk’ın yapay zekâ modeli OpenAI’ın GPT’si ile yarışacak güce sahip değil.
Musk, Başkan Donald Trump ile kurduğu yakınlığı bir avantaja çevirip Altman üzerinde baskı kurmaya çalışsa da Demokrat kimliği ile bilinen Altman bu konuyu da bir şekilde çözmüşe benziyor. Aşağıdaki fotoğraf 500 milyar dolarlık Stargate Projesi’nin ilan edildiği Oval Ofis toplantısından. Tabii ki fotoda Musk yok!
Eğer Altman’ın Musk’a karşı nasıl manevra yaptığının detaylarını merak ediyorsanız Wall Street Journal’da yayımlanan özel dosyayı okuyabilirsiniz.
Almanya Fintek Rehberi
📤 Haftanın Raporu
Haftalardır fintek konusunda bir şey yazamamıştık. Bu hafta değerli dostum Şebnem Elif Kocaoğlu Ulbrich’in hazırladığı Almanya Fintek Rehberi’ni dikkatinize sunmak istiyorum. Rehberde Almanya ile Türkiye’nin hem ne kadar benzer hem ne kadar farklı olduğunu anlatan güzel hikayeler var:
Alman fintek Solaris’in hikayesi her yerde benzer hikâyelerden biri. Solaris “Servis Bankacılığı” (Banking-as-a-service / BaaS) işinde büyüyor. See 2024’te Solaris 1,3 milyon müşteriye ulaşıp 96 milyon dolar yatırım aldıktan sonra, Alman finans regülatörü BaFin, şirketin kapısını çalıyor. Konu birçok yerde olduğu gibi müşteri kimlik tespiti ve kara para aklama meseleleri. Solaris bir süre büyüyemiyor. Değerlemesi düşüyor; unicorn statüsünü yitiriyor. Neyse sene sonunda regülatörle işi tatlıya bağlayıp işlerine devam ediyorlar.
Dünyanın her yerinde regülasyon ile inovasyon arasında gerilim var. Yine de keşke BaFin esas Wirecard olayında bu kadar tedbirli davransaydı diyoruz.
Rapordan aldığım yukarıdaki tablo ise Almanya’nın teknoloji konularında ne kadar muhafazakâr olduğunu çok güzel anlatıyor. Mesela çevrim içi bankacılıkta Almanya Danimarka’nın ne kadar da gerisinde… Kripto varlık sahipliği, e-ticaret gibi konulara girmiyorum bile.
Yine de Almanların kredi kartı yerine nakit kullanma alışkanlığını seviyorum. Herhalde Nazilere ve Doğu Almanya’da Stasi’ye tepkiden kaynaklanan “özel hayatın korunmasına olan hassasiyet” nedeniyle tercihleri bu yönde 😅
Avrupa Birliği’nde fintek işi yapacak olursanız Elif’in şirketi Contextual Solutions’ın kapısını çalın derim.
Bu arada Ussal Danışmanlık olarak, AVBA Hukuk Ofisi ile beraber geçenlerde sosyal medyada yayınladığımız “Türkiye Fintek Regülasyonları Rehberi”ni web sayfasına koyduk. Oradan da indirebilirsiniz.
Bitirirken…
Bu hafta Ussal Danışmanlık'ın Araştırma Direktörü ve bültenimizin de editörü Hasan Selim Özertem ile büyük dil modelleri üzerine konuşuyorduk. İşlerimizde bu araçları aktif şekilde kullanıyoruz. Hasan’a göre ChatGPT henüz iyi bir lise mezunu seviyesinde.
Bence ChatGPT üniversite öğrencisi seviyesine geldi. Yani bizim yazı yazmamıza henüz pek bir yardımı yok. Ancak, üniversite öğrencisi bir asistanı ayda 20 dolara her an emre amade bir şekilde çalıştırabilmeniz işgücü piyasasının geleceği açısından korku verici.
Arada bir büyük dil modellerini nasıl kullandığımıza dair tüyolar da vermek istiyorum.
Mesela bu hafta bir tvitimde elime gelen bir işte ChatGPT ve Perplexity'i nasıl kullandığımı anlattım.
Geçenlerde ChatGPT’nin piyasaya sürdüğü Deep Research çok ses getirmişti. Ama biz performansından memnun değiliz. Henüz önemli ile önemsizi ayırt edemiyor. Bir yığın bilgiyi arka arkaya sıralıyor.
Perplexity'nin DeepSeek ile entegre çalışan modeli sorularınıza kısa ve öz cevaplar vermekte çok daha başarılı. Ancak orada da derinlik yok. Amaç da zaten herhalde derinlik değil. Derin bilgi arayanlara Perplexity zaten okuyacakları kaynaklara link veriyor.
Her hafta bülteni kendimiz yazınca biraz yoruluyoruz 😅. Bu nedenle bir hafta ara veriyoruz. 7 Mart'ta görüşmek üzere...
Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum. Esas işim olan Ussal Danışmanlık isimli danışmanlık şirketimde, irili ufaklı teknoloji şirketlerine kamu ile ilişkiler konusunda hizmet veriyorum.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz
🎧 Global İşler+ Podcast: Apple, Spotify
🎙️ 4x4 Podcast: Spotify