Global İşler+ 2023/36
🇹🇷 Yapay zekâ & Türkiye'nin ikilemi, 📟 Teknoloji Yatırımları Geriliyor, Ama Ne Kadar?
No.140 — 2023/36
Merhaba! Ben Ussal Şahbaz. Her Cuma sabahı e-posta kutunuza gelen Global İşler+ bülteninde teknoloji, toplum, politika kesişiminde dünyada olup bitenlerin Türkiye’ye yansımalarını tartışıyorum.
Son bir haftada aramıza katılan 21 takipçimize hoşgeldiniz diyoruz!
Bu hafta, her sene bültende yer verdiğimiz State of the AI raporundan çarpıcı verilerle yapay zekâ ve yapay zekâya dair politikalara odaklanacağız. Sonra Türkiye’den startap yatırımlarındaki son trendler ve bu trendlerin dünya ile karşılaştırması var.
Yapay zekâ: Türkiye iki arada bir derede
🖊 Global İşler Köşesi
Sanayi & Teknoloji Bakanlığı ve Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Ağustos 2021’de Türkiye’nin ilk Ulusal Yapay Stratejisi’ni yayımlamıştı. 2021 ve 2025 yılları arasını kapsayacak şekilde hazırlanan bu döküman zamanına göre çok iyi metindi.
Fakat bugün anladık ki, 5 yıllık yapay zekâ stratejisi yapmak pek olacak iş değilmiş! Zira ChatGPT gibi hayatımıza hızla giren üretici yapay zekâ modelleri ile jeopolitik ve iktisadi dönüşümler bugün yapay zekâ politikalarında paradigmayı tamamen değiştirdi.
ABD’nin Çin’e koyduğu çip ambargosu ve her ülkenin ayrı telden çaldığı yapay zekâ regülasyonu hakkındaki tartışmalar bu dönüşümün somut yansımaları.
Öte yandan, yapay zekâ artık savunma sanayiinde önemli yapı taşlarından biri.
Bu hafta TBMM’ye gönderilen 12. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda dahi “Savunma, havacılık ve uzay sistemlerinde kullanılan “ileri seyrüsefer destek sistemleri” alanındaki yapay zekâ çiplerinin tasarımı ve üretimi sağlanacaktır.” gibi bir hedef de bulunuyor.
Temmuz ayında köşemde savunma sanayiinin ikili kullanıma (dual use) açık olacak şekilde yapacağı yatırımların çarpan etkisinden bahsetmiştim. Bu açıdan konulan hedef oldukça önemli. Bunun için kalkınma planında bulunan bir diğer hedef de önümüzdeki dönemde kamu-özel sektör-üniversiteler arasında yarı ileken çip tasarımı ve üretimi konusundaki iş birliklerinin desteklenmesi.
Yapay zekâ alanındaki çalışmalar ve çip üretiminde kurumlar arası eş güdüm kadar bu kurumların sahip olduğu kapasite ve insan kaynağı da oldukça önemli. State of AI 2023 raporuna göre,
2020’den beri en fazla atıf alan yayınların %70’den fazlası ABD’de bulunan araştırmacı ve kurumlara ait.
Bu yayınların çoğu Ivy League üniversitlerine değil Google, Meta, Microsoft gibi kurumlardaki çalışanlara ait.
Yıllar önce sosyal medya ya da online aramada olduğu gibi yapay zekâda da köşe başlarını birkaç global şirket mi tutacak?
Öyleyse tüm bu gelişmelere bakarak yeni bir Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi yazmak istersek nelere dikkat etmemiz gerekir? Dünyada çip teknolojileri alanındaki rekabet ve regülasyon tartışmaları nereye gidiyor? Bu soruları bugün Ekonomi Gazetesi’ndeki köşemde ele aldım.
Yapay zekâ / Üç İnternet
Bültenimizde daha önce dünyada yapay zekâ alanındaki regülasyon yaklaşımlarını ele almış ve ABD, AB, Çin örneklerini incelemiştik. State of AI raporunda bu alanda devam eden çabaların nasıl şekillendiğini bir görsel kullanarak güzel bir şekilde özetlemiş.
Daha önce “Balancing Security and Innovation: Turkey's Digital Policies” başlıklı raporumuzda da dikkat çektiğimiz “Üç İnternet” trendine işaret ediyor:
2026: Yapay zekâ yazılan tüm metinleri okudu
State of AI raporundaki tespitlerden biri de LLM teknolojisinde kullanılan orijinal verinin hızla tüketildiği ve veri stoğunun kaliteli metinler açısından 2026’da tamamen tükenmiş olacağı! (Daha az kaliteli metinler için ise bu süre 2030-2050 yılları arasına denk gelecek).
Çözüm olarak gündemde olan bir öneri de yapay zekâ tarafından üretilen sentetik metinlerin yapay zekâ eğitiminde kullanılması.
Ancak bu yöntemle yapay zekânın ürettiği metinlerin doğruluk payında kısmi bir artış sağlansa da sentetik metinlerin çeşitliliği az olduğu için yapay zekânın eğitiminde başka sorunlara yol açacağı belirtiliyor. O nedenle de bu çözüm önerisinin sağlayacağı marjinal iyileşmenin de şimdilik faydadan çok zarar getirebileceği tartışılıyor.
Burak Dalgın ile küresel trendler
🎤 Global İşler Podcast
Bu haftaki sohbetimizde Burak Dalgın, Bursa’dan genç yaşta Koç Holding’in internet yatırımlarını idareye, oradan da milletvekilliğine uzanan yolcuğunda “dünyadaki megatrendlerin hayatımıza izdüşümünü” anlatıyor.
1990’’larda bizle neredeyse aynı durumda olan Polonya nasıl Türkiye’den iki kat zengin oldu?
Deglobalizasyon ve faizlerin yükselmesi bir devrin sonu mu?
Yaşadığımız sıkıntıları anlamlandırmak için dünyadaki megatrendler neden önemli?
Teknoloji yatırımları dünyada düşüşe geçti, ama Türkiye’de biraz daha hızlı geriliyor
🗞️Haftanın Haberi
Startups Watch, 2023 yılının üçüncü çeyrek raporunu 10 Ekim’de yayımladı. Buna göre Türkiye’deki startaplar ilk dokuz ayda 219 anlaşmada (deal) toplam 154 milyon dolar yatırım almış. Bu rakamlara bakıldığında bu yıl sonunda 2020’deki 155 milyon dolar seviyesi geçilse dahi 2021 ve 2022 yıllarında yakalanan seviyelerin oldukça altında kalınacağı görülüyor.
CBS Insights’ın yayımladığı rapordaki küresel girişim sermayesi verilerine göre pandemi sonrası startap yatırımları dünyada da geriliyor.
Türkiye’de ve küresel ölçekte de bu düşüşün en büyük nedenlerinden biri gelişmiş ekonomilerde artan faiz oranları. Bir zamanlar kolayca ulaşılabilen fonlar, şimdilerde giderek daha erişilemez hale geliyor. Zira finansman daha pahalanırken bazı fonlar da getirisi artan Batı’daki devlet tahvillerine rağbet gösteriyor.
Peki Türkiye’de durum ne?
2023’ün ilk dokuz ayında yatırım büyüklüğüne göre incelendiğinde Türkiye’de en fazla yatırım alan ilk üç dikey yazılım, yapay zekâ ve oyun sektörleri. Eğer hızlı süpermarket uygulaması Getir’in aldığı devasa yatırımı saymazsak ilk üçteki sıralamada sadece yerler değişmiş gözüküyor. Tabi, alınan yatırımlarda da büyük düşüş söz konusu.
Bu gerilmenin temel nedenlerinden biri giderek azalan yabancı ilgisi. Yabancıların melek yatırım ve girişim sermayesindeki payı son altı yılın en düşük seviyesine düşerek %10’lara kadar gerilemiş.
Yabancıların azalan ilgisini ise kısmen, son dönemde verilen vergi teşvikleriyle giderek sayıları artan GSYF’ler (Girişim Sermayesi Yatırım Fonları) vasıtasıyla gelen yerli yatırımcılar kapatıyor. Bu yıl yapılan startap yatırımlarının neredeyse yarısına GSYF’ler fon sağlamış.
🐦 Twitter: Türkçe: @ussal / İngilizce: @ussalEN
🔗 Linkedin: @ussal
📝 Medium: Ussal Şahbaz